Эканамічныя ўмовы і магчымасці рэалізаціі права на свабоду ў журн. дзейнасці. Праблема свабоды друку і журналісцкай дзейнасці. Сацыяльна-творчыя фактары свабоды СМІ

На пачатковым этапе, пры падрыхтоўцы да выпуску газеты або часопіса, арганізацыі тэле- і радыёстанцыі, стварэнні агенцкай службы інфармацыі патрэбныя значныя "стартавыя" выдаткі - на памяшканне, абсталяванне, арэнду каналаў сувязі, зарплату супрацоўнікам і т.д. Таму заснавальнік СМІ павінен шукаць крыніцы фінансавання: атрымаць неабходныя крэдыты, заможнага сузаснавальніка або спонсара. Частка СМІ аказваецца ў валоданні камерцыйных структур, дыктавалых сваю інфармацыйную палітыку. Крыніц прыбыткаў СМІ некалькі: 1.прыбыткі, якія атрымоўваюцца ад "спажыўцоў" інфармацыі, 2.рэклама: плата за яе ад рэкламадаўцаў складае значную частку прыбыткаў СМІ (да 80%, а для бясплатных газет, радыё- і тэлепраграм - усе неабходныя сродкі, калі няма іншых крыніц прыбытку). СМІ, выпусканыя дзяржаўнымі інстытутамі, могуць скарыстацца сродкамі дзяржбюджэту за рахунак падаткаплацельшчыкаў. Дзяржава валодае самымі рознымі магчымасцямі, каб уздзейнічаць на эканамічнае становішча СМІ: падатковая палітыка - падаванне падатковых палёгак СМІ; падаванне палёгкавых тарыфаў на куплю неабходных матэрыялаў, на паслугі транспарта і сувязі; размеркаванне дзяржаўнай рэкламы. Дзяржаўныя субсідыі можна размяркоўваць у залежнасці і ад тыражу, і ад меры стратнасці, і ад рэйтынгу ў грамадскай думцы, і ад "сацыяльнай каштоўнасці". Эканамічная палітыка газет, часопісаў, тэле- і радыеарганізацый можа весціся такім чынам, што ў якасці спонсараў і рэкламадаўцаў будуць выступаць толькі тыя сацыяльна-эканамічныя інстытуты, пазіцыі якіх блізкія дадзенаму СМІ. Гэта ставіцца і да дзяржаўнай падтрымкі, калі СМІ падзяляюць палітычную лінію ўрада і іншых дзяржаўных структур. У такім разе непажаданы ўплыў на іх інфармацыйную палітыку мінімізуецца. Больш істотныя "унутраныя" рэсурсы пашырэння эканамічнай волі тады, калі эканамічныя праблемы СМІ вырашаюцца без старонняга ўмяшання: 1.гэта адбываецца ў тым выпадку, калі прыбытак ад продажу інфармацыйных прадуктаў (падпіскі, розніцы, абанементнай платы) перавышае выдаткі на іх падрыхтоўку і распаўсюджванне, 2. стварэнне аб'яднанняў - першым чынам канцэрнаў або холдынгаў, якія групуюць пад адной "страхой" шэраг інфармацыйных і не толькі інфармацыйных інстытутаў. Адно з найважных пераваг канцэрнаў - шматстайнае выкарыстанне інфармацыі, якую яны размяшчаюць. На аснове атрыманых і апублікаваных у газеце матэрыялаў ствараюцца відэафільмы, камп’ютарныя базы дадзеных (доступ да якіх ажыццяўляецца за плату). Калонкі вядучых журналістаў, якія працуюць ў такіх канцэрнах, адначасова з з'яўленнем у "сваёй" газеце могуць публікавацца і ў іншых выданнях,падзейна-інфармацыйныя службы (аддзелы навін) пачынаюць працаваць у рэжыме агенцтваў, рассылаючы падпісчыкам зводкі навін. Характэрная тэндэнцыя для канцэрнаў - выданне шэрагу газет і часопісаў, розных прыкладанняў, арганізацыя кнігавыдавецтва, нават радыё- і тэлевізійных станцый. Апроч уласна інфармацыйнай дзейнасці канцэрны ўрываюцца ў сумежныя сферы - папяровая вытворчасць, паліграфію, радыёэлектроніку, сферу камунікацый. Часцяком адбываецца зрошчванне канцэрнаў і з іншымі сферамі бізнэсу. Фармаванне і функцыянаванне канцэрнаў у сферы інфармацыі дае эканамічныя выгоды, дазваляючы ім у значнай меры быць незалежнымі ў эканамічным дачыненні, нават выпускаць стратныя выданні і праграмы за рахунак іншых абласцей сваёй дзейнасці.

Лозунг св.печати был выдвинут в 17 веке. Охраняется законодательством. Свобода слова. Абс.свободы нет. Ж-ка как соц.ин-т действует на основе нормативн.актов. Исторически сложилось 3 концепции св.печати: авторитарная(исходит из того, что ж-ка должна действовать в интересах власти, инакомысл. подвергаются жестокому прессингу); полная свобода печати(противовес авторит., право на св.печати без всяких огранич.); ответственная свобода ж-ки (утверждается право на св.слова,св.распростр.мыслей и идей, право искать, получать и распростр.ин-цию,право на св.печати,ТВ и РВ.Цензура запрещается,но права и свободы а также огранич.устан.законом).

Реализация свободы возм. только при наличии эконом.условий, в усл.рыночной экономики СМИ может выжить только когда доходы превыш.расходы. Доходы-плата за предоставл.ин-ции, доход от рекламы, субсидии. Гос-во располагает большими возможностями в экон.обеспечении функц-ия ж-ки - это и налог. политика, льготные тарифы. Серьезными инструментами влияния располагает предпринимат. Круги - реклама, тексты ПР, спонсорство. Однако, такая экон. поддержка не всегда бескорыстна. СМИ могут противостоять нежелат.экон.давлению. Чтоб его избежать, СМИ пытаются решать экон.проблемы самостоят.с помощью, например, создания концернов, мультимедиа. Это делает издания независ. В.И.Ленин под свободой печати понимает равный доступ всех изданий к равной доле полиграфических возможностей и количеству бумаги.

Достаточно авторитетные теоретики СМИ, среди которых Г. Лассвелл, У. Липпманн, высказались за ту или иную форму контроля над массовой информацией. Они указали на неприемлемые для общества в целом примеры вмешательства журналистов в частную жизнь граждан, тиражирования детской порнографии, ложной рекламы, оскорбительных выпадов против оппонентов. Для того, чтобы ограничить распространение этих негативных явлений, не только ученые, но и политики, простые люди высказывались за контроль со стороны общества над содержанием СМИ. В XX веке стало ясно, что вреда от контроля за СМИ больше, чем от самоконтроля журналистов над своей деятельностью. Но дебаты относительно свободы печати не скоро утихнут в обществе, потому что эта свобода вступает в противоречие с другими базовыми правами, гарантированными Конституциями многих стран мира. Эти вопросы имеют практическое значение в условиях, когда отдельные печатные издания пытаются возбуждать ненависть к расовым, этническим и другим меньшинствам.

И возникает вопрос относительно контроля над безответственными журналистами. Но как тогда быть с фундаментальным правом человека на свободу слова? Все эти вопросы не теряют актуальности в условиях появления новых средств массовой коммуникации, активизации издателей, рекламных агентов и редакторов газет и журналов по защите своих политических и коммерческих интересов. Для того чтобы правильно решить возникшее противоречие между журналистами и общественностью, не допустить возрождения цензуры с одной стороны, а, с другой, защитить общественность от недобросовестной информации, необходимо учесть многолетний опыт того, как решаются подобные противоречия в зарубежной теории массовой коммуникации и цивилизованной политической практике. В основе механизма правового регулирования любой конституционной политической свободы граждан должна лежать норма Конституции.