Толыққанды ақпаратты іздеу әдісі

Ақпаратты іздеу әдістері

Ақпаратты іздеу әдістері қолданылуына қарай бірнешеге бөлінеді. Атап айтқанда: адрестік іздеу, семантикалық іздеу, құжаттық іздеу, фактографиялық іздеу.

Адрестік іздеу - сұраныста көрсетілген нақты белгілері бойынша құжаттарды іздеупроцесі. Оны жүзеге асыру үшін, келесі шарттар қажет:

құжаттың нақты адресінің болуы; есте сақтау құрылғысында немесе жүйенің сақтау орнында құжаттардың орналасу ретін қамтамасыз ету.

Семантикалық іздеу - құжаттарды олардың мазмұны бойынша іздеу процесі.Шарты:

құжаттардың және сұраныстардың мазмұнын табиғи тілден ақпараттық-іздену тіліне аудару;

құжаттар мен сұраныстарды іздеуді құрастыру; іздеудің қосымшашарты көрсетілген сипаттамасын құру.

Құжаттық іздеу - сақтау орнында ақпараттық-іздеу жүйесінің алғашқы құжаттарынемесе пайдаланушының сұранысына сәйкесінше екінші құжаттардың мәліметтер қоры.

Құжаттық іздеудің екі түрі бар:

1. Кітапханалық, бірінші құжаттарды сақтауға бағытталған.

2. Библиографиялық, библиографиялық жазба түрінде көрсетілген, құжаттар туралы мәліметтерді табуға бағытталған.

Фактографиялық іздеу.Ақпараттық сұранысқа сәйкес фактілерді іздеу процесі.Фактографиялық мәліметтерге құжаттардан алынған, алғашқы сонымен қатар екінші

және пайда болу өзегінен алынған мәліметтер

Толыққанды ақпаратты іздеу әдісі.

Ақпараттық іздеудің басты міндеті – пайдаланушыға оның ақпараттық қажеттілігін қанағаттандыруға көмектеседі.

Құжаттың қаншалықты жақсы,сапалы екендігін бағалаудыңбірнеше әдістері бар. Сұранысқа немесе басқа сөздермен сәйкестілік дәрежесі ұғымы, релеванттылығы, субъективті ұғым болып табылады, ал сәйкестілік дәрежесі сұраныстың орындалу нәтижесін бағалайтын нақты адамға байланысты.

Нақтылығы.Релевантты құжаттар санының табылған құжаттар санына қатынасыретінде анықталады,

мұндағы D_rel — базадағы релевантты құжаттар жиыны, ал D_retr — жүйеде табылған құжаттар жиыны.

Релеванттық емес ресурстарды табу ықтималдығы, табылған релевантты емес құжаттар санының базадағы релевантты емес құжаттар санына қатынасы ретінде анықталады:

Мұндағы D_nrel — базадағы релевантты емес құжаттар жиынтығы, ал D_retr — жүйеде

табылған құжаттар жиыны.

4. Фактографиялық іздеу. Ақпараттық сұранысқа сәйкес фактілерді іздеу процесі.Фактографиялық мәліметтерге құжаттардан алынған, алғашқы сонымен қатар екінші

және пайда болу өзегінен алынған мәліметтер жатады. Екі түрі ерекшеленеді:

1.Құжаттық-фактографиялық, құжаттан мәтіндік фрагменттерді іздеумен түсіндіріледі.

2.Фактологиялық (фактілерді сипаттау), табылған фактографиялық логикалық ақпаратты қайта өңдеу жолымен іздеу процесінде жаңа фактографиялық сипаттамаларды құруға ұсынады.

5. Құжаттық іздеу

Құжаттық іздеу - сақтау орнында ақпараттық-іздеу жүйесінің алғашқы құжаттарынемесе пайдаланушының сұранысына сәйкесінше екінші құжаттардың мәліметтер қоры.

Құжаттық іздеудің екі түрі бар:

1. Кітапханалық, бірінші құжаттарды сақтауға бағытталған.

2. Библиографиялық, библиографиялық жазба түрінде көрсетілген, құжаттар туралы мәліметтерді табуға бағытталған.

6. Семантикалық іздеу - құжаттарды олардың мазмұны бойынша іздеу процесі.Шарты:

құжаттардың және сұраныстардың мазмұнын табиғи тілден ақпараттық-іздену тіліне аудару;

құжаттар мен сұраныстарды іздеуді құрастыру; іздеудің қосымша шарты көрсетілген сипаттамасын құру.

Адрестік және семантикалық іздеудің арасындағы принциптік айырмашылық, адрестік іздеуде құжат пішін тұрғысындағы объект ретінде қарастырылса, семантикалық іздеуде құжат мазмұн ретінде қарастырылады. Бұл адрестік іздеуде базада сақталатын осы құжатқа сілтеме жасайтын адреспен бірге құжат экстракты дегенді білдіреді. Осы экстрактілерді іздеу барысында операцияларды орындай аламыз. Мазмұнды іздеуде (семантикалық іздеуде), біз құжаттың барлық мазмұнына операциялар орындаймыз, сондай-ақ оның мағынасын анықтау, содан соң оның релеванттылығы туралы түсінікті қалыптастырамыз.

Семантикалық іздеуде бірқатар құжаттар жиыны адрестері көрсетілмей беріледі. Каталогтар мен картотекалардан ерекшелігі осында. Кітапхана – адрестері көрсетілмеген библиографиялық жазбалардың жиынтығы.