Салық ұйымының ЭАЖ ресурстарына шолу

ЭАЖ құрылымы – салық, салық органдарының өзінің құрылымы сияқты көп деңгейлі болып табылады. Барлық жүйе және оның әрбір элементінде кең таралған ішкі және сыртқы байланыстары бар. Жүйенің жақсы топтастырылуы үшін жеке элементтерін басқару сияқты жүйені толығымен басқару жүзеге асырылады. Салық жүйесінде басқару процесі ақпараттық процесс болып табылады.</h4>

Басқа экономикалық жүйелер сияқты –салықта стандартты құрамы бар және топтастырушылық пен қамтамасыздандыру бөлігінен тұрады.

Топтастырушылық бөлігі ЭАЖ бағытындағы пән аумағын көрсетеді. Топтастырушылық бөлікте салық органдарымен орындалатын функцияларына байланысты ЭАЖ әрбір деңгейі үшін құрамы – салық болып табылады. Топтастырушылық ішкі жүйелер басқару функциясы қамтамасыздандыруы қажет нақты мақсатқа жетуімен белгілі бір экономикалық мазмұнымен мінезделетін есептер кешенінен құралады. Ір бір кешеннің құрамына жеке есептер кіреді. Есеп беп шығыс мәліметтері негізінде алынатын шығатын құжаттарының өзара байланысы мінезділеді.

Қамтамасыздандыру бөлігі ұйымдастырушылық типінің әртүрлі ақпараттық жүйесі үшін мінезді болып табылатын ақпараттық, техникалық, бағдарламалық және қамтамасыздандырудың басқа да түрлерін қосады.

ЭАЖ облыстың салық комитетінің салығына ақпаратты өндеудің уақыт аралық технологиясы және жаңа техникалық құралдарына салық қызметі ұстанады.

Базалық бағдарламалық қамтамасыздандыру ретінде Microsoft фирмасының бұйымдары алынды, олар басқа өндірушілердің бағдарламаларымен оңай қолданылды және ақпараттың өсу көлемі мөлшері бойынша кеңейеді және өседі. Жергілікті желілердің серверінде операциондық желілік орта болып MS Windows NT табылады, жұмыс станцияларында операциондық жүйе – Windows for Workgroups. Бұл MS Word, MS Excel және MS Office-тің басқа да компоненттерін қолдана отырып іс қағазын жүргізу тапсырмаларын максималды тез жіберуге мүмкіндік береді.

Жергілікті есептеуіш желі әрбір салық қызметімен қолданушылық желілердің ұйымдарында құрылады. Жергілікті желілер корпоративтік желіге телефон каналдары бойынша шыға алады.

3. Біріктірілген салықтағы АЖ (ИНИС)

ҚР ИНИС – салық түсімдері жиының жоғарылату мақсатында өңделген ҚР салық органы, ҚР салық төлеушілері органдарының ақпараттарының біріктірілуі.

«Салықты төлеушілердің тіркелуі мен есебі» ішкі жүйесі бюджетке төлемдер мен салықты төлеушілердің толық есебі мен уыттылығымен байланысты. Салық төлеуші өзіне жеке тіркелу нөмірін алады. Бірақ, бұнын барысында барлық қажетті тіркелу құжаттарын беруі керек:</h4>

- тіркеуге өтініші

- кәсіпорын жарғысының көшірмесі;

- кәсіпорын құру немесе мекеменің келісім-шарты туралы шешімнің көшірмесі;

- есепке қою туралы статбасқарманың анықтамасы;

- тіркеу туралы куәлік;

- жалға алу туралы келісім шарт немесе кепіл хат.

Осылайша, салық төлеушіге «электронды папка» қалыптасады. Бұл ақпарат келешекте салық комитетінің барлық бөлімдерімен қолданылады, сонымен қатар салық төлеуші бойынша әртүрлі мәліметтермен толықтырылады.

«Құжаттық тексеріс» ішкі жүйесі салық органдарының қызметтің бақылаушылық түріне жатады. Онда келесі есептер шешіледі:

- салық төлеушілердің заңнамалық және басқа бөлінгіштік құжаттарының орындалуы мен өңделуінің дұрыстығын бақылау;

- осы заңнаманы бұзғандығы туралы шығуы;

- бұзушылық факторы және т.б. бойынша санкцияның анықталуы.

«Кәсіпорынды тіркеу» ішкі жүйесі басқарылатын кәсіпорындар мен кәсіпорынның өкілдері бойынша ақпаратты енгізу, берілген реквизиттер бойынша топтастырылған кесте түріндегі кәсіпорындар бойынша ақпаратты алу үшін жасалған.

«Кәсіпорынның тұлғалық карточкасын енгізу» ішкі жүйесі салық төлеушілердің бөлігіндегі және салық түрлеріндегі салықтың түскені туралы мәліметтерді алумен байланысты. Ол келесі функцияларды қамтамасыз ету қажет:

- төлем құжаттарын тіркеу;

- ақпаратты енгізу күнінен тәуелсіз бюджетке төлеу мерзімі тәртібінде тұлғалық карточкаларды енгізуді, бюджетке кәсіпорынның енгізген соммасына шығару, пеняны есептеуі, сальдоны шығаруды автоматты түрде жүргізу;

- кәсіпорындар бойынша артық төлегені және жетіспеушілігі туралы анықтама алу;

- уақыт бойынша аванстық төлемдерді бөліп төлеуді жүргізу;

- инкассалық тапсырыстарды және т.б. басу.

«Кәсіпорын жағдайын талдау» ішкі жүйесі мәліметтерді комералды тексеру негізінде кәсіпорын қызметінің қорытындысының талдауын жүзгізу мақсатын ұстанады және құжаттық тексеріс үшін кәсіпорын тан дау мүмкіндігін береді. Талдау нәтижесінде кәсіпорын тізімі анықталады, яғни бюджетке басқа төлемдер және төлеуге және салық туралы мәліметтер алу үшін қажет негізгі құжаттарды беру мерзімі мен тәртібі туралы қателіктері бар.

«Заңды тұлғалардың құжаттарын өндеу» ішкі жүйесі заңды тұлғалар бойынша әртүрлі анықтамаларды енгізу мүмкіндігі және осы анықтамаларды қолдану мүмкіндігін негізгі мәліметтер базасында ақпаратты автоматты түрде енгізуді қарастырады. Ішкі жүйеде салық соммасы есептеледі, тұлғаның шоты ашылады, есептелген салық соммасы туралы түбіртек басылады, әртүрлі бухгалтерлік есептер құрылады.

«Нормативті – құқықтық құжаттаманы енгізу» ішкі жүйесі заң актілерімен, қаулылармен, бұйрықтармен және ҚР Үкіметімен, республиканың салық комитеті және басқа ведомстволармен берілетін басқада құжаттармен жұмыс істеу мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Осы ішкі жүйенің ақпараты негізінде барлық салық органдарының жұмысы құрылады, ал сәйкесінше басқа қалған ішкі жүйелерді топтастыру құрылады.

Кілттік сөздер: салықтық ақпараттық жүйелер (БАЖ), біріктірілген салықтағы АЖ

Иллюстрациялық материал:слайд

7- дәріс. Бухгалтерлік ақпараттық жүйелер (БУАЖ)

Жоспар:

1. Бухгалтерлік ақпараттық жүйелер

2. Бухгалтерлік ақпараттың классификациясы.

3. Бухгалтерлік есепті автоматтандырудың мәні және маңызы