Дәстүрлі емес әдістерді математика сабағында пайдалану ерекшеліктері

Дәстүрлі емес сабақтар оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын оятып, немқұрайлығын жойып сабақ дағдысын қалыптастырады, балалардың көңіл-күйін көтереді, оқушының бойында терең тиянақты білім қалыптастырады. Сондықтан дәстүрлі емес сабақ түрлерін пайдалану,сабақ үрдісінде басты рөл атқарады.

И.П.Подвласованың анықтамасы бойынша: Дәстүрлі емес сабақ дегеніміз - түрлендірілген сабақ түрі, өзінің құрылымы бар . Дәстүрлі емес сабақты білімді тиянақтауда немесе жаңа сабақта өту кезінде пайдалануға болады.
Мұғалім алдындағы негізгі міндет-берілген тапсырманы оқушыға түсіндіріп, көрсетіп, жеткізіп беру емес, берілген жұмысты ұйымдасқан түрде жасауға, шешуге үйрету. Математика сабағында дәстүрлі емес сабақ өткен ыңғайлы, өйткені ол, оқушының сабаққа деген қызығушылығын артырады, өзіндік іс-әрекетке бейімдейді және олардың бойында білім, білік дағдыларын қалыптастырады. Негізінде бекіту және қайталау сабақтарында баланың сабаққа деген қызығушылығы төмен болады. Осыған байланысты сабақтарды дәстүрден тыс сабақ ретінде берсе,сабақ өте қызықты болар еді. Дәстүрден тыс сабақ беру барысында сабақты тиімді оқыту , мұғалім мен оқушыны шығармашылық қатынасқа жетелейді. Мұғалімнің әрбір сабаққа дайындығы күрделі де жауапты жұмыс. Сабаққа дайындық негізі оқулықпен ғана шектелмеуі тиіс. Мұғалім материалды кеңінен, тереңнен түсінуі қажет. Бұл оған сабақты басқаруға, материалды оқулықтағыдан басқаша түрлендіріп, оқушылардың танымдық және ақыл қабілеттерін белсендетіп, өз беттерімен шығармашылық жұмыс істеуге үйретуге, тапсырманы ілгерлеу әдісімен беруге мүмкіндік береді. Ал бұл өз кезегіндегі сабақта қолданылатын әдістемелердің нәтижелігі туралы тұжырымдауға мүмкіндік береді. Мұғалімнің шеберлігі, біріншіден, сабаққа дайындығы, үнемі және мақсатты түрде, өз білімін, өз тәжірбиесін жұмыстың жаңа тәсілдерімен

толықтырып отыруы қажет.

Дәстүрлі емес сабақтың түрлері және оның құрылымы

1. Зерттеусабағы - іздендірумақсатында

2. Саяхатсабақ - танымдыққабілетіндамыту

3. Семинар сабақ- оқушыныңбілімінтереңдету

4. Сайыссабақ – оқушыларойларыныңжетітігінбайқау

5. Конференция сабақ – іскерлігі мен танымдықбелсенділігінқалыптастыру.

6. Сынақсабақ- білімдағдысынбірбіржүйегекелтіру.

7. Диспут сабақ - білім мен дағдысынқалыптастыру.

8. Ойын , жұмбақ - оқушыларзейініндамыту.

9. Сахналаусабақ - оқуыларшығармашылығындамыту.

10. Талқылаусабағы - ауызекітілдегі, жұмыстағыжібергенқателерінарнайыталдау.

11. Ертегісабақ - оқушылардыңойлауқабілетіндамыту.

12. Интеграциялық- сабақ пәнаралықбайланыстыжетілдіру

13. Панорамалықсабақмақсаты - озатмұғалімдердіңөзініңұстаздықзертханасынашып, сабақберуі.

14. Аукцион сабақ - бірнәрсенісатуарқылыөткізіледі

15. Көңілдітапқыштарсабағы - өткенматериалдардықайталаумақсатындаөткізіледі

16. Шығармашылықсабақ - оқушылардыңшығармашылықжұмысістеуіне баса назараударылады.

Интеграциялықсабақ пәнаралықбайланыстыжетілдірумақсатынабайланыстыпайдаболған. Мұндайсабақтардабіртақырыптытүрліпәндерденберетінмұғалімдероқытады. Кіріктірілгенсабақтыңнегізгімақсаты - оқуматериалдарынбайланыстырып, сабақтаоқушыларғатереңбілім беру, ойлауқабілетіндамыту. Оқуматериалдарынбағдарламаларғасайпәндербойыншабіріктіріп беру оқушылардыңжан-жақтытұтас, тереңжәнеберікбілімалуынамүмкіндікжасайды. Сондықтанжылсайынәрбірмұғалімпәндердегіұқсасоқуматериалдарынбіріктіріп, яғнипәнаралықбайланыспринципінқолданып, интегралдықжоспаржасайды. Ондағыматериалдарды дер кезіндесабаққапайдаланып, тиімдіетіпіскеасырады.
Панорамалық сабақ. Панорамалық сабақты өткізудегі негізгі мақсат - озат мұғалімдердің өзінің ұстаздық зертханасын ашып, сабақ беруі, яғни әдістемесін көпке тарату. Панорамалық сабақты өткізу үшін мұғалімге қойылатын ең бірінші талап оның сабақ берудегі өзгеге ұқсамайтын өзіндік әдісінің болуы. Мұғалімнің оқыту процесінде ең көп сүйенетін әдісі қандай, оның тиімділігі неде? Тыңдаушылар соны біліп, сезуі керек. Панорамалық сабақтарға қойылатын талаптардың бірі - мұғалімнің өткізген сабағын өзі талдап беретіндігі. Панорамалық сабақ бір тақырыпты өтуге, яғни тек бір сабақ арқылы оның көп жылғы игі тәжірибелерін көпке танытады.
Сайыс сабақ. Сабақтың атына байланысты сыныпта екі команда білімдері бойынша сайысқа түседі. Мысалы: есеп шығару, сөйлем талдау. Алдын ала оқушылардың өзінен қазылар алқасы құрылады. Мұғалімнің көмегімен қай команданық жеңгені анықталады. Екі команданық капитандарының жарысы ұйымдастырылып, олардың да жауаптары салыстырылады. Сонынан қорытынды шығарылады.

Көңілді тапқыштар клубы көбіне өткен материалдарды қайталау мақсатында өткізеді.

Дәстүрлі емес сабақтың бір түрі – ойын сабақ.
Сабақтың бұл түрі - баланың шығармашылық және ойлау қабілетін дамытады. «Сөзжұмбақ» оқушылардың ой - өрісін, білім көкжиегін тексерумен қатар өтілген материалды қаншалықты меңгергенін тексеруге өте қолайлы. Логикалық тапсырмалар оқушының психологиялық және жас ерекшелігіне байланысты таңдап алынады. Қазіргі педагогтардың пікірінше сөзжұмбақ оқушылардың ойларын ұштайды. Жұмбақтарды шешу ойларын бір жүйеге жүйелейді. Балалардың ойлау қабілеттерін дамытып, өз пікірлерін дәлелдей алуға жетелейді. Жұмбақ шешу шығармашылық үрдіс. Сөзжұмбақты шешу кезінде оқушыларға сызу қиындық туғызады, сондықтан сөзжұмбақты алдын ала тақтаға сұрақтарымен қосып жазып қойған дұрыс. Сөзжұмақты кішкентай қалташалар арқылы жасауға да болады. Қалташаларға салынған кеспе қағаздардың беті өзіңе қарай қаратып жазып, екінші жағына тапсырмалар жазуға болады. Тақырып бойынша құрастырылған сөзжұмбақты балалармен жеке жұмыс жасағанда да қолдануға болады.

Дәстүрден тыс сабақтың бірі - «Сауалнама» ойыны.
«Сауалнама» сабағы - оқушыларға сұрақ қойып, жауап алумен ұштасады. Ойында кім көп жауап берсе сол жеңімпаз атанады. Сауалнаманы сабақтың басында ауызша есептеуге, сабақ ортасында сабақты меңгерген меңгермегенін анықтау үшін, сабақтың соңында оқушылардың алған білімдерін тексеру мақсатында қолданамын. Жақсы ұйымдастырылған сабақтар оқушылардың ойлау қабілетін дамытады. Сабақта қойылатын сұрақтар алдын ала қағазға жазылып қояды немесе тақтаға жазып , бетін жауып қоямыз. Сұраққа оқушылар бірден жауап береді. Оқушыларды бағалауда тек қана дұрыс жауаптар ғана есептелмейді, сонымен қатар жылдам жауапта есептеледі. Оқушылар жауапты кезекпен береді. Сабақ соңында шығарған есептердің дұрыстығы да тексеріліп ,қорытынды шығарылады. Ауызша есептер шығарғанда «Үндемес» ойынын қолданамын. Әр оқушыда жауаптың дұрыс-бұрысын көрсетіп отыратын белгілер бар. Балалар осы белгі арқылы ғана жұмыс жасайды. Мұндай ойын оқушылардың тыныш отырып жауап беруіне және сабақты меңгерген меңгермегенін анықтауға болады. Егер оқушы жауаппен келіссе көк кеспені, келіспесе қызыл кеспені көтереді. Сабақты қорытындылауда немесе пысықтауда «Математкалық лото» ойынын қолданамын. Оқушылар арнаулы қалташада салынған кеспе қағаздарын алады. Оқушы кеспе қағазды алып берілген есепті шығарады да лотаны суреттері бойынша жинақтайды. Егер жинақталған лотадан дұрыс сурет шықса онда оқушы дұрыс жауап берді, егер суреттер дұрыс жиналмаса жауап дұрыс емес.

Шығармашылық сабақ оқушылардың шығармашылық жұмыс істеуіне баса назар аударылады. Бұл сабаққа өте жақсы оқитын оқушыларды таңдап алып, топтарға бөлуге болады. Мысалы, 10 минут ішінде 1-2 топтың оқушылары сол тақырып бойынша кроссворд құрса, 3-4 топтың оқушылары олардың жауабын айтады. Қазылар алқасы әрбір топқа баға қояды.
Оқушының шығармашылық іс — әрекетіне жағдай туғызу дегеніміз — оқушыны ойлай білуге үйрету екені сөзсіз. Мектеп табалдырығын жаңа аттаған бүлдіршіннен шығармашылық қабілетті талап етпес бұрын, оны соған үйреткен жөн. Оқушының зейінін, есін, қиялын, интеллектісін дамыта отырып, ойлау қабілетін, шығармашылық іс — әрекетін жоғары деңгейде көтеруге болады. Оқушының математика сабағындағы шығармашылық қабілетін дамыту.

Ойлан, тап. Мақсаты: оқушылардың амал таңбаларын тағайындай білу дағдыларын дамыта түсу.

Кім жылдам? 25 ұпай жинайтындай етіп тор көздермен жүріп өт.

Оқу әрекетінен шығармашылық әрекеттің айырмашылығы — ол баланың өзін-өзі қалыптастыруына өз идеясын жүзеге асыруына бағытталған жаңа әдіс-тәсілдерді іздейді. Проблеманы өзінше, жаңаша шешуге талпыныс жасайды. Бүгінгі мектеп оқушыларының кез келгені шығармашылық тапсырмаларды шешуді табыспен меңгере алады. Тек ол жұмысқа дұрыс басшылық, шебер ұйымдастырушылық қажет.

Қарлы кесек» оқыта үйрену сабағы

Сабақтыңтақырыбы: «Арифметикалықжәнегеометриялықпрогрессияныңnмүшесініңқосындысы» тақырыбынаесептершығару.
Сабақтыңмақсаты: Ойынтехнологияларыарқылыпәнгедегенқызығушылығын, белсенділігінарттыру.

Дамытушылық: Оқушылардыңесептіөздерішешуіне, формулалардытиімдіпайдаланабілуге, өзойларынашықайтуға, білімдерінжан-жақтыдамытаотыруғадағдыландыру.

Тәрбиелік: Оқушылардыеңбекке, адамгершілікке, өздостарынакөмектесугетәрбиелеу.

Сабақтыңтипі: Бекітусабағы

Сабақтыңтүрі: Ойынсабағы

Сабақтыңкөрнекілігі:

1. Бағыттаушыпарақтар

2. Қатысушылардыңнөмеріжазылғанжетондар

3. Үстелдердібелгілеугеарналғансілтемелер

4. жалпыбағалаупарағы

Сабақтыңбарысы:

І. Ұйымдастырукезеңі

ІІ. Сабақтыңмақсатынқою.

ІІІ. «Қарлыкесек» оқытаүйренуойыны

Ойынныңбарысы:

Сыныпүштопқабөлінеді. Әр топ өзініңтапсырмаларыналады.

І үстел. І тапсырма

1. A) Қандай сан тізбегінарифметикалық прогрессия депатайды?
Б) Арифметикалықпрогрессияныңайырмасыдепқандайсандыайтады?
В) Арифметикалықпрогрессияның n мүшесініңформуласынжаз.
2. Арифметикалық прогрессия, а1 =3; а5= -1 болса, d=?

3. Геометриялық прогрессия ,в3= 54, q = 3 болса, вn= ?

2 үстел. ІІ тапсырма

1. A) Қандай сан тізбегінгеометриялық прогрессия депатайды?

Б) Геометриялықпрогрессияныңеселігідеген не?

В) Геометриялықпрогрессияның n мүшесініңформуласынжаз.

2. 1, 4, 7........ арифметикалық прогрессия. Алғашқы 20 мүшесінің

қосындысынтабыңдар.

3. Геометриялықпрогрессияда в1= 3, q= 2, вn= 192 болса, n=?

3 үстел ІІІ тапсырма.

1. а) Арифметикалықжәнегеометриялықпрогрессияныңалғашқы n

мүшесініңқосындысыныңформуласынжаз.

Б) Мынапрогрессиялардыңқайсысыарифметикалық, қайсысыгеметриялық

прогрессия болады: 1, 5, 9, 13........., 1, 2¹, 2², 2³..........

2. Арифметикалықпрогрессияныңалғашқы 10 мүшесініңқосындысын

табыңдар, Мұндағы : a2=7, a4=11

3. Егер q=2 және S7=635 болса, геометриялықпрогрессияда b1 неге тең?

Әр топ оқулықтыңжәнедәптерлеріндегішығарылғанесептердіңкөмегімен

10-15 минут дайындалады. Дайындыққаберілгенуақытаяқталғансоң, І тур

жарияланады.
І тур (10 минут)

Оқушыларорындарынантұрып, әрқайсысыөзініңбағалаупарағыбойыншажаңаорынғаотырады. Үстелдіңсілтеуішінөзгертеміз: яғни А әрпініңорнын №1 депөзгертеміз. Алдыменжетонында «А» әрпі бар ойыншы, соданкейінкезегімен «Ә», «Б» әрпі бар оқушыларсөйлейді. Жаңа топ өздерінеберілгентапсырмаларды 3 минут айтады. Осы уақыттатақтада №2 үстелдіңоқушыларыөздерініңтапсырмаларынорындайды. Оқушылардыңжауаптарыбағалаупарағынақойылыпотырады.

ІІ тур (10 минут)

Оқушыларөздерініңалғашқыорындарынақайтаотырады. Ал тақтадағыоқушыларөздерініңшығарғанесептерінтүсіндіреді. Қандайформуланыңкөмегіменшығарылғанынайтыптүсіндіреді. Қалғаноқушылартыңдайды

жәнедұрысайтылуынбақылапотырады.

ІІІ тур.Қорытындылау. Балдардықою. Бағалаупарағындағыбалдардыесептеу.
5. Үйгетапсырма беру.

Қорытынды

«Дәстүрлі және дәстүрлі емес әдістерді математиканы оқытуда пайдалану ерекшеліктері» туралы курстық жұмыс жазылды. Бұл курстық жұмыста педагогика ғылымында оқыту әдістерінің зерттелуі, қалыптасуы және сонымен бірге оқыту әдістеріне жалпы сипаттама жасалған. Математиканы оқыту барысында оқыту әдістерін үйлесімді қолданудың жолдары мен оның критерийлері және орта білім беретін мектеп математикасын оқыту барысында оқыту әдістерін үйлесімді қолданудың озат педагогикалық тәжірибесі көрсетілген. Сонымен қатар қазіргі мектеп тәжірибесінде қалыптасқан сабақтың екі түрі дәстүрлі сабақ және дәстүрлі емес сабақтын қолданылуы және оның математикада пайдаланылу ерекшелігі туралы қамтылған. Дәстүрлі сабақ тұрақты құрамы бар, белгілі бір жүйемен өткізілетін сабақ түрі.

Мектеп табалдырығын аттаған жас бала ертеңгі ел тұтқасы десек, оларды парасатты, саналы азамат етіп тәрбиелеу - әрбір ұстаздың борышы. Бүгінгі мұғалім мектеп оқушыларына тәжірбиені жетілдіре отырып, оқу үрдісіне жаңа әдіс-тәсілдерді, оқытудың жаңа технологияларын енгізіп, оқушылардың жалпы дамуын қамтамасыз етуі керек. Бала жаны жаңалыққа құмар, білмегенін білгісі келіп, белгісіз нәрсені ашуға тырысатын болғандықтан, мұғалім олардың осы талпынысын дамытуға көңіл бөлуі тиіс. Оқушылардың сүйіспеншілігін арттыру мақсатында сабақ барысында тиімді әдіс-тәсілдерді енгізіп, оны ұйымдастыру формасын түрлендіріп отыру – мұғалімнің басты міндеті екені белгілі. Мұндай жағдайда мұғалімнің шеберлігі, ұйымдастырушылық қабілеті басым болу қажет.
Дәстүрлі емес сабақтар оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын оятып, немқұрайлығын жойып сабақ дағдысын қалыптастырады, балалардың көңіл-күйін көтереді, оқушының бойында терең тиянақты білім қалыптастырады. Сондықтан дәстүрлі емес сабақ түрлерін пайдалану,сабақ үрдісінде басты рөл атқарады. Дәстүрлі емес сабақ тұрақты құрамы жоқ, мұғалім шығармашылығына негізделген сабақ түрі.

Пайдаланылған әдебиеттер

1.Әбілқасымова А.Е. Математиканы оқыту теориясы мен әдістемесі. – Алматы: Білім, 200

2. Қосанов Б.М. Математикадандидактикалықматериалдар. 1-сынып. –Алматы: Атамұра, 1997.

3. Құрманалина Ш. Дидактикалықойындаржәнеқызықтытапсырмалар. –Алматы: Атамұра, 1997.
4. Қосанов Б.М. Қазақстандағы әдістемеліқ-матемтикалық ой-пікірдің қалыптасу тарихы. –Алматы, Атамұра,1999.
5. Оспанов Т.Қ., Құрманалина Ш. Математиканың бастауыш курсын оқыту әдістемесі. ІІ-бөлім. –Алматы,Мектеп, 1996.
6. Қоянбаев Р.М. Білім беру және оқыту теориясы.- Алматы.Атамұра, 1990.
7. Нұрғалиева Г.Қ. Оқытуәдістері.- Алматы.Атамұра, 1991.
8. Сабыров Т.С. Болашақ мұғалімдердің дидактикалық дайындығын жетілдіру.- Алматы ,Мектеп, 1999.

9. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. -Алматы.Атамұра, 1998.

10. Меңжанова А.Б. Педагогикалық пәндерді оқыту әдістемесі.- Алматы.Атамұра, 1996.

11.Примбетова А.А.Арифметикалық және геометриялық прогресияның n мүшесінің қосындысы//Математика, №5 (31) 2011ж. 24-25 бет.

12.Аубакирова.Д.К.Саяхат сабақ//Математика, №4 (42) 2013ж. 36-37 бет.