Аэро және ғарыштық материалдарын бажайлау (дешифрлеу)

«Дешифрлеу» термині - түпкі тамыры шетелден шықса да, орыс тілінен енген термин. Батыс әдебиетінде «интерпретация-талдап түсіндіру» орыс тіліне аударғанда парықтау мағынасын білдіретін термин қолданылады. Берілген анықтамада аэросуреттерді дешифрлеу екі негізі бейнеленген, олар: 1. физика-математикалық (геометриялық бейне мен оптикалық) және 2. географиялық (кеңістіктегі орналасуы). Дешифрлеу аумақты аэросуреттердегі бейнесі бойынша танып-білу тәсілі болғандықтан карта жасауда технологиялық тәсілдердің ең негізгісі болып табылады. Дешифрлеудің қорытындысын тіркеу графикалық, сандық және мәтіндік формада болуы мүмкін.

Аэро жəне ғарыштық түсiріс деп əуеден немесе ғарыштан жер бетiн түсiру арқылы оның кескiнiн алуды айтады.

Жерге орналастырушы маманы объект туралы əр түрлі мəліметтерді суреттерден алу үшін оның фотограмметриядан жəне суреттерді дешифрлеуден жеткілікті білімі болуы керек.

Аэрофототүсiріс дайындық, аэрофототүсiру, фотолабораториялық жəне материалдарды фотограмметриялық өндеу жұмыстарынан тұрады.

Аэротүсіріс мiндетiне қарай топографиялық жəне арнайы болып екiге бөлiнедi. Ғарыштық түсіріс негiзiнде арнайы түсiрiске жатады.

Аэрофототүсіріс кезіндегі алынған суреттерді əрі қарай өңдеу үшін жəне дешифрлеу сапасы жақсы болу үшін аэрофотонегатив сапасы келесі талаптарға сай болуы керек:

Суретке түсiру биiктiгi берiлген биiктiктен тегiс жерлерде 3%, таулы жерде 5% аспауы керек. Түсіру биіктігі 1000 метрге дейін болса, тегіс жерлерде 30 м, таулы жерлерде 50 м аспауы керек. Маршруттық түсiруде ұшақ биiктiгiнің өзгеруi 50 м аспауы керек.

Аэрофототүсіріс өндірісі аяқталғаннан соң тұтынушыға келесі материалдар өткізіледі: аэрофильмдер; екі дана суреттер; біркелкі құрастыру негативі; радиовысотомер жəне статоскоп көрсеткіштері; аэрофотоаппарат сипаттамалары; аэрофототүсіріс паспорты жəне т.б. материалдар.

Біз нысандарды олардың ерекше қасиеттеріне сүйене отырып айырамыз. Нысандардың қасиеттері түрлі әдістер бойынша анықталуы мүмкін, сонымен қатар суреттер бойынша - космостан немесе ауадан арнайы құрал-жабдықпен түсірілген екі жақты сурет бойынша. Суреттер карталар мен басқа да геобейнелер үшін қалыпты ақиқаттық бейне ретінде қарастырылуы мүмкін. Ақиқаттық нысандар суреттерде кішірейтілген түрінде, жеке бөліктерін жоғалту арқасында, түсірістің негізгі түрі - бейнелер оларда генерализденген, нысандардың қасиеттері (өлшемі мен анықтығы) сығылған. Аэрокосмостық бейнелердің генерализдену деңгейі ең алдымен түсірістің техникалық параметріне (бірінші кезекте масштабына) және ауматың табиғи ерекшеліктеріне байланысты. Аэрокосмостық және картографиялық суреттердің генерализациясын принципті айыру мақсаттты, творчествалық, біріншінің болжалданған мінездемесінде және екіншінің анық болжалданбауында. Түсірісте техникалық параметрлер белгілі-бір ұсыныстарға жауап берсе де, түсірісте ненің қалай бейнеленетінін алдын-ала тура болжау мүмкін болмайды. Аэрокосмостық түсірістердің ерекшеліктері нысандарды олардың аэрокосмостық бейнелері арқылы танып білуді қиын тапсырма етіп қояды, белгелі білім мен тәжірибені талап етеді: суреттерде бәрінің көрінісін табады, тек кейбір нысандардың қасиеттері: кейбір қасиеттер жоғалып кетеді, ал басқалары - жиі сығылады; түсірісте нысан жағдайының белгілі-бір сәті ғана түсіп қалады, ал біз керісінше қоршаған әлемді даму үдерісінде деп қабылдаймыз; суретте бір ғана нысанның бейнесінің өзі көптеген факторларға байланысты өзгермелі; Аэросуреттерді дешифрлеу поцесінде қолданылатын нысандарды ауыстыру заңдылықтары дешифрлеу белгілері деген атқа ие болды. «Дешифрлеу» термині - түпкі тамыры шетелден шықса да, орыс тілінен енген термин. Батыс әдебиетінде «интерпретация-талдап түсіндіру» орыс тіліне аударғанда парықтау мағынасын білдіретін термин қолданылады. Берілген анықтамада аэросуреттерді дешифрлеу екі негізі бейнеленген, олар: 1. физика-математикалық (геометриялық бейне мен оптикалық) және 2. географиялық (кеңістіктегі орналасуы). Дешифрлеу аумақты аэросуреттердегі бейнесі бойынша танып-білу тәсілі болғандықтан карта жасауда технологиялық тәсілдердің ең негізгісі болып табылады. Дешифрлеудің қорытындысын тіркеу графикалық, сандық және мәтіндік формада болуы мүмкін. Аэросуреттерді дешифрлеу қойылған мақсаттарына байланысты екі түрге бөлінеді: топографиялық және арнайы (геологиялық, ауылшаруашылықтық және т.б.). Бұлай бөліну жоғары тиімділікке ие, себебі аэросуреттердің дұрыс қолданылуын және дешифрлеудің тәсілдерін талап етеді. Бірінші жағдайда дешифрлеу жалпы болады да, аэросуреттердің параметрлері орташа болады. Екінші жағдайда дешифрлеу таңдамалы болады да, ал аэросуреттердің параметрлері айқын болады. Мысалға, бірінші жағдайда аэропленканың спектрлік көрініс табуы бүкіл облыстың бейнеленген спектрімен бірдей болуы тиіс, ал екінші жағдайда спектрдің тар зонасында өте жоғары сезімталдыққа ие болуы шарт.