Беріліс (жіберу) тəсілдері

Сымсыз жергілікті есептеу желілері деректерді жіберудің төрт тəсілін

пайдаланады:

• инфрақызыл сəулелену;

• лазер;

• тар спектрдегі радиоберіліс (біржиілікті беріліс);

• шашыраңқы спектрдегі радиоберіліс.

Инфрақызыл сəулелену. Барлық инфрақызыл сымсыз желілер деректерді тасымалдау үшін инфрақызыл сəулелерді пайдаланады. Мұндай жүйелерде өте күшті сигналдарды генерациялау қажет, əйтпесе басқа деректер көздерідің əсері айтарлықтай болады.

Инфрақызыл жарық жиіліктің кең диапазонын қамтитындықтан, бұл тəсіл сигналдарды өте жоғары жылдамдықпен жіберуге мүмкіндік береді. Инфрақызыл желілер 10 Мбит/с

жылдамдықта дұрыс жұмыс істей алады. Деректерді жіберуші мен қабылдаушы аралығында тікелей көру мүмкін жағдайда ғана жұмыс істейтін желілер бар. Шашыраған инфрақызыл сəулеленуге негізделген желілер қабырға мен төбеден шағылысып барып,соңында қабылдаушыға жететін сигналдарды пайдаланады. Мұндай желілерде тиімді аймақ 30 метрмен шектеледі жəне беріліс жылдамдығы төмен.

Лазер. Лазерлік технология деректерді жіберуші мен қабылдаушы аралығында тікелей көруді талап етуімен инфрақызылға ұқсас. Егер қандай да бір себептермен сəуле

үзіліп қалса, онда беріліс те тоқтатылады.

Тар спектрдегі радиоберіліс. Бұл тəсіл кəдімгі радиостанцияның хабар таратуына ұқсас.Қолданушылар нақты жіберушілері мен қабылдауыштарын нақты жиілікке икемдейді,бұл жағдайда тікелей көрудің қажеті жоқ. Байланыс жылдамдығы салыстырмалы түрде төмен (4,8 Мбит/с жуық).

Шашыраңқы спектрдегі радиоберіліс. Бұл тəсіл бойынша сигналдар жиіліктің қандай да бір жолағымен беріледі. Біржиілікті берілістегі байланыс барысында туатын проблемалар болмайды. Бұл – технологияның нағыз сымсыз желіні құруға мүмкіндік беретін жағдайы. Беріліс жылдамдығы 250 Кбит/с, бірақ деректерді ашық кеңістікте 2

Мбит/с жылдамдықпен 3,2 км қашықтыққа дейін, ал ғимарат ішінде 120 м-ге дейін тасымалдайтын желілер бар.

Жедел желілер. Сымсыз жедел желілерде беріліс ортасы ретінде телефон жүйелері жəне қоғамдық қызметтер пайдаланылады. Пакетті радиоқосылыс, ұялы желілер жəне жерсеріктік станциялар қолданылады. Байланыстың бұл түрі ыңғайлы болғанымен, өте баяу. Беріліс жылдамдығы 8 Кбит/с пен 28 Кбит/с аралығында.

9.Желілік адаптер тақшалары, атқаратын функциялары.

Бейімдеуіш (Адаптер; adapter). Екі немесе одан да коп біріктірілмейтін желі объектілерінің бір-бірімен өзара өрекеттесуіне және ақпаратпен алмасуына мүмкіндік беретін интерейсті құрылғы.Адаптер (лат. adapto– икемгекелтіремін) 1.компьютер мүмкіндіктерінарттыруғапайдаланылатын электрондықтетік (плата).

Пішіміментипібойыншафотоаппараттыңқұрылымындапайдаланылуықарастырылмағанжарықсезгішматериалдардықолдануғамүмкіндікберетінқосымша кассета.

2.Стандарттыемесбекітпесібаралмалы-салмалыобъективтердіфотоаппарафотоаппараттарға орнатуғаарналғанқұрылғы.

Дыбысалғышқұрылғылардыңжалпыламаатауы.

Адаптер (Adapter) -

1.дербес компьютердің жүйелік шинасын мәліметтерді әр түрлі тәсілмен бейнелейтін шалғай қүрылғылармен сигналдарды сәйкестендіре отырып байланыстыру үшін дербес компьютерге орнатылған тақша. Ол бір жүйе кұрамында немесе қатар жұмыс атқаратын бірнеше жүйенің әр түрлі бөліктерінің жұмысын бір-бірімен сәйкестендіруге арналған аралық қүрылғы;

2.шалғай құрылғы контроллерінің қызметін орындайтын схема. Ол алмалы-салмалы электрондык тақшада немесе тікелей дербес компьютердің аналық тақшасына орналастырылады;

3.есептеу желілерінде - абоненттік жүйелер хаттамаларының физикалык және арналык деңгейлері жұмысын жүзеге асыратын станцияның бір түрі;

4.процессордың шалғай құрылғылармен байланысын (мәліметтер алмасуды) жүзеге асыратын арнайы құрылғы. Графикалық адаптер - мәниторды процессормен байланыстыратын қосқышы бар арнайы тақша, оны бейнекарта (видеокарта) деп те атайды.Желілік тақша компьютерді компьютерлержелісіне қосуға мүмкіндік береді. Желілік тақшалардың бірнеше түрі бар. Ethernet, token ring және

сымсыз желілерге қатынас құруға арналған тақшалар, ең танымалылары – Ethernet және сымсыз желілер.

10.Желі түйіндері, желі сегменті, логикалық желі, пассивті және активті

коммункациялық құрылғылар анықтамасы.

Ауқымды желінің жергілікті желіден айырмашылығы жергілікті желімен қоса өте алыс (жер шарының кез келген нүктесінде) орналасқан компьютермен жұмыс істеуге болады.

Ауқымды компьютерлік желі логикалық үш компонеттен тұрады:

-Қолданушылардың жұмыс орны (жәй компьютерлер);

-Серверлер, әр түрлі қызмет атқаратын (күшті компьютерлер);

-Мәліметтерді беру желілері.

Желі сегменті дегеніміз-ол физикалық және логикалық аулақта орналасқан желі аулағы.Желіні сегментке бөлу мақсаты оны желілік трафикке үйлестірумен анықталады немесе желіні толығымен қорғау мақсатында.

PON ( агл. Passive optical network, пассивті оптикалық желі)-пассивті оптикалық желілер технологиясы.

11.OSI желілік үлгісінің деңгейлері. "Ашық жүйе" түсінігі.

Физикалық деңгей (Physical layer) Бірінші физикалық деңгей

(Physіcal) OSІ үлгісінің ең төменгі деңгейі.Бұл деңгей құрылымдық емес деректерді, биттердің ағындарын физикалық орта арқылы (мысалы, желілік кабель)жібереді. Мұнда интерфейспен кабель арқылы электрлік,оптикалық, механикалық жəне функционалдық байланысорнатылады. Физикалық деңгей өзінен жоғары жатқан барлық деңгейлерден түсетін деректерді тасымалдайтын сигналдарды құрады. Бұл деңгейде желілік кабель мен желілік адаптер тақшасының қосылу тəсілі жəне де желілік кабель арқылы деректерді жіберу тəсілі анықталады.

Физикалық деңгей бір компьютерден екіншісіне биттерді (0‐дер мен 1‐лерді) жіберуге арналған. Биттердің мазмұнының бұл деңгейге қатысы жоқ.

•Бұл деңгей деректерді кодтауға, биттердісинхронизациялауға жауап береді.

• Физикалық деңгей желілік кабель арқылы жіберілетін əрбір биттің ұзақтығын жəне оның сəйкес электрлік немесе оптикалық импульсқа көшірілуін орнатады.

Арналықдеңгей (Data Link layer)

•Физикалықдеңгейдетекбиттертасымалданады.Байланысарналарыбірнешеөзара əрекеттесетінкомпьютерлерменбөлініппайдаланылатынкейбіржелілердефизикалықберілісортасыбосболмауымүмкін

екендігіесепкеалынбайқалады. Сондықтандаарналықдеңгейдіңмақсаттарыныңбіріортаныңбостығынанықтауболыптабылады. Олүшін

арналықдеңгейдебиттеркадрлардепаталатынтоптарғабіріктіріледі.

•Арналықдеңгейкадрларды (frames) желілікдеңгейденфизикалықдеңгейгежібереді. Кадрлардеректердіорналастыруғаарналғанлогикалықұйымдасқанқұрылым. Жіберушікомпьютердіңарналықдеңгейіфизикалықдеңгейдентүскенбиттердіңағымындеректердіңкадрларынабіріктіреді. Арналықдеңгей (Data Lіnk)физикалықдеңгейдіңкөмегіменкадрлардыңдəлжеткізілуінқамтамасызетеді.Бұлжелілікдеңгейгедеректердіжіберудіжелілікбірігуарқылықатесізоқуғамүмкүндікжасайды. Көбінесе,арналықдеңгейкадрлардыжібергенкездеқабылдаушыжағынаноныңалынғанынрастаудыкүтеді.Қабылдаушыныңарналықдеңгейімүмкінқателерді

тексереді. Жіберубарысындабұзылғаннемесеоладықабылдағаныжайлыхабарламатүспегенкадрларқайтажіберіледі.Желілікдеңгей (Network layer) Үшіншіжелілікдеңгейхабарламалардыадрестеугежəнелогикалықадрестерменатаулардыфизикалықадрестергеалмастыруменайналысады.

•Нақтыжелілікшарттарға, қызметтерүстемділігінежəне

басқафакторларғабайланыстыжіберушіменқабылдаушыкомпьютерлерарасындағыбағытанықталады.

•Пакеттердікоммутациялау, бағыттаужəнешектеусияқтыжеліліктрафиккебайланыстытуатынпроблемалардаосыдеңгейдешешіледі.

•Егербағыттауыштыңжелілікадаптерідеректердіңүлкенбөліктерінжібереалмаса, желілікдеңгейдеолбөліктербөлшектенеді.

•Алқабылдаушыкомпьютердіңжелілікдеңгейіолардыжинап, алғашқықалпынакелтіреді. Желілікдеңгейдегіхабарламаларпакеттер(packets) депаталады.Транспорттықдеңгей (Transport layer) Жіберушіденқабылдаушығабараржолдапакеттерөзгеріскеұшырауытиптіжоғалыпкетуімүмкін. Транспорттықдеңгейпакеттердіңөзадресатынатізбектей, жоғалмай, қайталанбай, қатесізжетуінқамтамасызетеді. Бұлдеңгейдеұзынхабарламаларбірнешепакеттергебөлінедіде, қысқаларыбірпакеткебіріктіріледі. Бұлпакеттердіңжелібойыншатиімдіжіберілуінежолашады.

Қабылдаушыкомпьютердіңтранспорттықдеңгейіндехабарламаларашылып, алғашқықалпынакеледідеолардыңдұрысжеткендігіжайлысигналдаржіберіледі. Транспорттықдеңгейағындардыбасқарады, қателерді

тексереді, пакеттердіжіберуменқабылдаудатуатынпроблемалардышешуменайналысады.Сеанстыққдеңгей (Session layer) Бесіншідеңгей (Sessіon)əртүрлікомпьютерлердегіекіқосымшаүшінсеансдеп

аталатынқосылыстықұрады, пайдаланадыжəнебіріктірудіаяқтайды.

•Бұлдеңгейдежелідегіекіқосымшаарасындабайланысқақажеттіатаулардытүсінужəнеқорғауорындалады. Осыдеңгейдеқолданушылатапсырмаларындеректерағындарыныңарасынабақылаушынүктелердепаталатыннүктелердіқоюарқылысинхронизациялаужүзегеасырылады.

•Сонымен, желілікқателіктуғанжағдайда, соңғыбақылаунүктесіненкейінорналасқандеректердіғанақайталапжіберуқажетболады. Бұлдеңгейдеөзара əсерлесетінпроцестерарасындадиалогтыбасқару, яғни, жіберуқайжақтанорындалыпжатқандығы, қашанжəнеқаншауақытқасозылатындығынанықтаужүзегеасырылады.

Көрсетудеңгейі (Presentation layer) Алтыншыкөрсетудеңгейі (Presentatіon) желіліккомпьютерлерарасындадеректералмасуғақолданылатынформаттардыанықтайды. Бұлдеңгейдіаудармашыдесектеболады.

•Жіберушікомпьютердегіқолданбалыдеңгейдентүскендеректербұлқадамдажалпығабірдейаралықформаттүрінекөшеді.

•Қабылдаушыкомпьютердегісəйкесдеңгейдеолдеректераралықформаттансолкомпьютердіңқолданбалыдеңгейіндепайдаланылатынформаттүрінекөшіреді.

•Көрсетудеңгейіхаттамалардытүрлендіруге, деректердітаратуға, олардышифрлеуге, қолданылатынсимволдартобынауыстыруғанемесеөзгертуге(кодтаукестесі)графикалықбұйрықтардыкеңейтугеқатысады. Көрсетудеңгейі, соныменқатар, жіберілетінбиттерсаныназайтуүшіндеректердісығуғадақатысады. Бұлдеңгейдередиректор (redіrector) депаталатынутилитажұмысістейді.Оныңқызметіенгізуқорытындылауамалдарынсервердіңресурстарынабағыттау.

Қолданбалыдеңгей (Application layer) Жетінші OSІ

үлгісініңеңжоғарғыдеңгейідеңгейі. Олқолданбалыпроцестердіңжелілікресурстарғаенуінеарналғантерезеніңролінатқарады.

•Бұлдеңгейқолданушықосымшаларынтікелейқолдайдыжəнефайлдардыжіберушіпрограммалықжабдықтау,мəліметтерқорларынпайдалану, электрондықпошта,гипермəтіндік Web‐беттерсияқтықызметтүрлерінкөрсетеді.

•Төмендеорналасқандеңгейлерқолданбалыдеңгейдеорындалатынтапсырмалардықолдайды.

•Қолданбалыдеңгейжелігежалпыенуді, деректерағындарын, қателердіөңдеудібасқарады.

•Қолданбалыдеңгейдегідеректербірліктері əдеттехабарламалар (message) депаталады.