Дәрістің күнтізбелік - тақырыптық жоспары

"Қазақ тілі" - төңкеріс жолындағы езілген таптың, әсіресе әйелдің еркін жақтайтын газет. "Кедей сөзі" жолдасымыз әйелдің еркіне қиғаш қараса, өзі біледі" (ҚТ. 1921, 31 желтоқсан, №112), - деп сына сынмен жауап береді, полемизмге барады, өз газеті ұстанып отырған бағыттың дұрыстығын дәлелдейді, қазақ әйелінің теңдік алуы үшін газет те үлес қосу керектігіне назар аударады.

1920 жылы 16 қарашада "Ұшқынның" орнына РКП(б) облыстық бюросы мен Қазақстан Советтерінің Орталық Атқару комитетінің органы болып "Еңбек туы" газеті шыға бастайды. Жүсіпбек сол газеттің редакция алқасының құрамына Орынборға шақырылады. Өзінің осы газетте жарық көрген "Жастар кім?" атты мақаласында қазақ жастарының жікшілдіктен аулақ болып, ең алдымен ұлтқа адал қызмет ету керектігін түсіндіреді. Жастарға Сұлтанмахмұт Торайғыровты үлгі етеді.

Дәріс №16

Қазақстандағы жаппай репрессия және екінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы мерзімді баспасөз (1937-1941 жылдар)

Жоспары:

1. Республикалық "Лениншіл жас", "Социалистік Қазақстан", "Қазақ әдебиеті" т.б. газеттер.

2. Бейімбет Майлиннің публицистік қызметі.

1917 жылдың "жекелеген ауыртпалықтары", 60 мыңнан астам қазақтың сталиндік репрессияның құрбандығына ұшырап, 1937-1938 жылдар аралығында олардың республикалық қазақша-орысша жариялынымдарда идеологиялық қысыммен нақақтан-нақақ «Ұлтшыл» деп айыпталуы. Республикалық "Лениншіл жас", "Социалистік Қазақстан", "Қазақ әдебиеті", т.б. газеттерде қуғын-сүргінге байланысты ұйымдастырылған науқандық айыптаушылық -тың себептері.

Өз шығармашылығын "Айқап", қолжазба "Садақ" журналындағы, "Қазақ", "Алаш", "Бірлік туы", "Сарыарқа", "Жас азамат" газеттерінде жарияланған мақала, хабар, корреспонденциялардан бастаған Б.Майлин-публицистің шеберлігі мен еңбекқорлығы, әсіресе, кеңестік кездегі басылымдар беттерінде жарқырап көрінді. Оның "Еңбекшіл қазақ", "Ауыл", "Ақ жол", "Еңбекші қазақ", "Сыр бойы", "Әйел теңдігі", "Ауыл тілі", "Лениншіл жас", "Жаңа арна", "Жұмыскер тілі", "Жаршы", "Қазақ әдебиеті", "Әдебиет майданы", "Социалды Қазақстан", "Қарағанды пролетариаты", "Оңтүстік Қазақстан" басылымдарында шығармаларының жарық көруінің өзі Ілияс Жансүгіров айтқандай: "Жазғанының көптігі мен көркемдігімен де Бейімбет алда келеді", - деген сөздің шын дәлелі іспеттес.

Бейімбет Майлин өзінің әрі көп, әрі саналы, әрі ықшам, сан алуан түр, пішін қолданып, көптеген шеберлік тәсілдерін пайдаланып жазғандығымен де қазақ публицистикасын биік белеске көтеріп кетті. Бейімбеттің публицистикалық мұрасын негізгі төрт топқа бөліп қарастырған жөн:

· Қоғамдық өмірдің көлеңкелі жақтарын сынайтын фельетондары, оқшаулары мен сын мақалалары;

· Кеңестік кезеңде орын алған өзекті мәселелерге арналған проблемалық мақалалары;

· Қазақстанның өндіріс орындарынан жазған очерктері;

· Әдебиет мәселесіне арналған сын, рецензиялары, хаттары.

Қазақ публицистикасында фельетон "оқшау" түрінде пайда болғанын айта кетуіміз керек. Бүл туралы Т.Нұртазин: "Оқшау" деген сөз революциядан бұрын "Қазақ" газетінде әдеби салтқа енген. Ондай әдіспен тек қана фельетон емес, (әрине, көбінесе фельетон солай аталған), оқиғасы өткір, кенеттен болғандай боп келетін сюжетті шығармалар атала берген.

Осымша әдебиеттер

1. Еспембетов А. Сұлтанмахмұт 1992

4. Нұрғалиев Р. Ахмет Байтұрсынов А., 1991

3. Сәтбаева Ш. Шәкәрім Құдайбердиев А., 1990

4. Қамзабекұлы Д. Алаш және әдебиет. Астана: Фолиант, 2002.-474бет.

5. Омашев Н. О. Жол үстінде -журналист. Алматы.-1992ж.

6.Жақып Б. Мұхтар Әуезов – публицист.— Алматы: Ана тілі. 1997ж

7. Қисымов С.Қазақ публицистикасының зерттелуі: ізденістер, проблемалар. Автореферат. (ф..к.) Алматы, 1998ж.

8. Байменшин С. Е. Б. Майлиннің журналистік шығармашылығы. Автореферат. (ф..к.) Алматы, 1995ж.

9. Байтұрсынов А. Шығармалары 5 томдық. А., Алаш.-2003-2006жж.

10.Дулатов М. Шығармалары 5 томдық. А., 1991ж.

11. Көпеев М. Шығармалары Көп томдық А., 1992ж.

12.Байали Шолпан. Қазақ журналистикасы тарихы пәнінен лекция курсы. Павлодар.-2008ж.

13. Кенжебеков Б., Қожекеев т. Қазақ баспасөзінің тарихынан. Алматы.-1962ж.

14. Бекхожин Қ. Қазақ баспасөзі тарихының очерктері, Алматы:- 1981ж.

15.Журналист анықтамалығы. Алматы.-1978ж.

16. Қазақ баспасөз тарихы. Алматы.-1984ж.

17. Садықұлы С. Қоғам және журналистика. Астана.-Елорда, 2000ж.

18. Амондосов Т. Журналист және өмір. Алматы.-1967ж.

19. Құдайбердиев Ш. Шығармалары А., 1991

20. Сералин М. Топжарған А., 1985

21. Торайғыров С. Шығармалары 2 томдық А., 1993

22. Публицистика – дәуір үні. Алматы.-1994ж.

23.Абай. Энциклопедия. — Алматы: "Қазақ энциклопедиясының" Бас редакциясы, "Атамұра", 1995ж.

24."Айқап". Құрастырушылар: І.Субханбердина, С.Дәуітов. Алматы, 1995ж. 25.Әбілқасымов Б. Алғашқы қазақ газеттерінің тілі. — Алматы: Ғылым, 1971ж.

26.Бөкейханов Ә. Шығармалар. 3 томдық. — Алматы: Білім, 1995, 1996 ж.

27.."Дала уалаятының газеті" (1888-1894). Құраст. І.Субханбердина. Алматы: Ғылым, 1989ж.

28."Дала уалаятының газеті" (1895-1898). Құраст. І.Субханбердина. — Алматы: Ғылым, 1990ж.

29."Дала уалаятыныд газеті" (1899—1902). Құраст. І.Сүбханбердина. —Алматы: Ғылым, 1992ж.

30.Досмұхамедұлы X. Таңдамалы (Избранное). — Алматьг Ана тілі 1998г.

31.Жұртбаев Т. Талқы. — Алматы: Қазақстан, 1997;

32.Жүргенов Т. Таңдамалы. Избранное. — Алматы: Арыс, 2001;

33."Қазақ" газеті. Құрастырушылар: І.Субханбердина, С.Дөуітов

Қ.Сақов. Алматы, 1998ж.

34.Қожакеев Т. Жыл құстары. А., 1981ж.

35.Қожакесв Т. Көксеңгірлер. А., 1992ж.

36.Қозыбаев С. Аудитория весь Казахстан: Очерки истории

журналистики. — Алма-Ата: Мектеп, 1984г.

37.Құл-Мұхаммед М. Алаш ардагері. Ж. Ақбаевтың саяси-құқылық көзқарастары. — Алматы: Жеті жарғы, 1996ж.

38.Мәрсекұлы Р. Қазақ қайда бара жатыр? — Алматы: Арыс, 2001ж.

39.Нұрғали Р. Әуезов және Алаш. Әдебиеттегі ұлттық рух.— Алматы: Санат, 1997ж. — 432 бет;

40.Нұрпейісов К., Құлкенов М, Хабижанов Б., Мектепов А. Халел

41.Досмұхамедұлы және оның өмірі мен шығармашылығы. - Алматы:

Санат, 1996.- 176 бет.

42.Шәріпов А. Сұлтанбск Қожанұлы - әдсбиетші. Алматы: Ер-Дәулет Қазақстан, 1994ж.