Кірпіштің маркасын анықтау

Кірпіштің маркасын иілу және сығым беріктігінің шегі бойынша анықтайды, ал тастың маркасын сығым беріктік шегі бойынша анықтайды. Иілу және сығым беріктік шектерінің мәндері 4-кестедегі мәндерден төмен болмауы тиіс.

Бұйымдардың беріктігі бойынша маркасы мына мәннен төмен болмауы қажет: қуысты кірпіш пен тас үшін (ірі өлшемді тастардан басқалары) – М100, ірі өлшемді тас – М35, күш түсетін қабырғалық толық денелі кірпіш – М125, өзін-өзі көтеретін қабырғалық кірпіш – М100. Түтін мұржаларын қалауға арналған кірпіш маркасы М200 төмен болмауы керек.

Иілу беріктігінің шегін бүтін кірпішті гидравликалық престе сынап анықтайды, ол үшін үлгі төселімімен ара қашықтығы 200 мм екі тірекке қойылады (3-сурет).

Кірпіштегі таяныштарға ұзындығы бойынша цемент ерітіндісінен ені 20-30 мм-ден үш тілкем салынады: екі тілкем – астыңғы жағынан сүйеу болып тұрған таяныштарға, біреуі – күш түсіретін үстіңгі таяныштың астына төселеді. Үлгі 3-4 тәулік қатайғаннан соң сынақ жүргізіледі.

Иілу беріктігінің шегін келесі формуламен анықтайды, МПа, кгс/см²:

мұндағы Р – қиратушы жүктеме, Н (кгс); l – таяныштардың арақашықтығы (200 мм), м; b – кірпіштің ені, м (см); h – кірпіштің биіктігі (қалыңдығы), м (см).

Сығым беріктігінің шегін екі бүтін кірпішті немесе олардың жартыларын сынап анықтайды. Кірпіштің екі жартысын аралап немесе оны жарып алады. Иілу беріктігін анықтаған кірпіш жартыларын да сығым беріктігін анықтау үшін сынауға болады. Кірпішті (немесе оның жартыларын) төселімінен бірінің үстіне бірін орналастырады. Жартылардың сынған жақтарын бір-біріне қарама-қарсы болатындай етіп қояды да, маркасы М400-ден жоғары емес портландцементтен дайындалған (құм ірілігі 1,25 мм-ден жоғары емес, Су/Ц=0,40…0,42) цемент қамырымен жабыстырады.

Кірпішті сынау үшін үлгіні төмендегідей дайындайды. Кірпіш немесе оның жартыларын 1 минутқа суға салып қояды. Содан кейін көлденең қойылған тілкемге қағаз парағын төсейді де, қалындығы 5 мм-ден аспайтындай етіп ерітінді және бірінші кірпішті қояды да, аздап қысады, содан соң тағы да ерітінді қабатын салып оның үстіне екінші кірпішті қояды. Оның үстінен сол мөлшерде ерітінді қабатын салып тегістейді.

Ерітіндінің артығын сылып тастайды, ал қағаздың шетін үлгінің қырына қарай бүгеді. Үлгіні осы күйінде 30 минут ұстайды да оны аударып, келесі тірек бетін тегістейді.

Үлгілер дайын болған соң 3 тәулік (20±5)°С температурада және ауаның қатынасты ылғалдығы 60…80% жағдайында цемент ерітіндісі қатаю үшін ұсталады.

Жартылай құрғақ тәсілмен дайындалған кірпіш үлгісі «құрғақтай», бетін ерітіндімен тегістемей-ақ, сыналады.

Иілімді әдіспен қалыпталған кірпіш пен тас үлгілерін басқа әдістерді қолданып сынауға да болады: а) тірек беттерін ысқылап тегістеп; б) гипсті ерітіндімен тегістеп; в) техникалық киіз, резеңке-маталық төсеме (тасымалдау таспасы), қатырма және басқа материал көмегімен.

Гипс ерітіндісін қолданумен дайындаоған үлгілерді 2 сағаттан кейін сынауға болады.

3-сурет. Кірпіштің маркасын анықтағанда сығым беріктігін (а) және иілу беріктігінің анықтау (б) схемасы: 1 – пресс тақташасы; 2 – тегістегіш материал; 3 – кірпіш.

Сығым беріктіктігінің шегін МПа (кгс/см²) төмендегі формуламен анықтайды:

мұндағы F – қиратушы жүктеме, Н (кгс); S – ауданы, м² (см²).

Алынған нәтижелерді 3-кестеде келтірілген деректермен салыстырады.

3-кесте. Сығым және иілу беріктіктерінің шегі.

Алынған нәтижелерді 4-кестеге енгізеді.

4-кесте. Керамикалық кірпіштерді сынау нәтижелері.

Бақылау сұрақтары:

1. Керамикалық бұйымдар дегеніміз не? Олар қайда қолданылады?

2. Керамикалық бұйымдардың түрлері?

3. Керамикалық бұйымдарды арналуы бойынша жіктеңіз?

4. Керамикалық кірпіштің сапасын қалай анықтайды?

5. Кірпіштің маркасын қалай анықтаймыз?

6. Кірпіштің иу және қысу кезіндегі формуласы?

7. Жалаң, модульдік, қалыңдатылған кірпіштің өлшемдері қандай болады?

8. Қуысты керамикалық тастың өлшемдері қандай?

9. Кірпіштің иілу, сығым беріктіктерін қандай формулалармен анықтайды?

Әдебиет:

1. СТ РК 530-2007 «Кирпич и камень керамические. Общие технические условия».

2. Ибраимбаева Г.Б., Есельбаева А.Г., Байсариева А.М. Строительные материалы: Методическое пособие к выполнению лабораторных работ для специальностей 5В073000 – «ПСМИиК», 5В072900 – «Строительство», 5В042000 – «Архитектура». – Алматы: КазГАСА, 2011. Ч.1. – 64 с.

3. Кулибаев А.А., Бишімбаев У.Қ., Қасымов Е.О. Құрылыс материалдарынан зертханалық жұмыстар: Оқу құралы. – Алматы. Триумф, 2009. – 368 б.

4. Бисенов Қ.А., Үдербаев С.С., Әбиева Г.С. Құрылыс материалдары мен бұйымдары: Оқу құралы. – Алматы: «Издат Маркет», 2008. – 224 б.

5. Белов В.В., Петропавловская В.Г., Шлапаков Ю.А. Лабораторные определения свойств строительных материалов. – М.: ИАСВ, 2004. – 176 с.

6. Попов Л.Н., Попов Н.Л. Лабораторные работы по дисциплине «Строительные материалы и изделия»: Учебное пособие. – М.: ИНФРА-М, 2005. – 219 с.: ил. (Профессиональное образование).

Ші ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС