BAHARIN TƏRİFİ VƏ LEYLİNİN XURMALIQ

TAMAŞASINA GETMƏSİ

Sərdi xalısını səhraya min gül,

Bəzədi torpağı susənlə sünbül.

Ağacda qonçalar baxdı göz-gözə,

Bənzədi qayğısız, gülər bir üzə.

Qırmızı lalədən sarı çiçəkdən

Təbiət bir bayraq qaldırdı bilsən.

Baxıb bostandakı, bağdakı hüsnə,

Bülbül rübabını basdı köksünə.

Üstünə şeh düşmüş yaşıllıqlar da

Zümrüdə bənzərdi o ilk baharda.

Çəmənlər başına bürümüşdü şal,

Lalənin yarpağı olmuşdu xal-xal.

Hələ, nəzər yetir bənəfşələrə,

Zülfünü darayıb tökmüşdü yerə.

Qonça, kəmərini bağlayıb bərk-bərk,

Tikandan ox tutub atırdı, gerçək.

Güllər ipək geyib bəzənən zaman

Külək yapışmışdı sırğalarından.

Gül rəngli günəşdən açıb neylufər,

Suyun qarşısında atmışdı süpər

Şümşad tellərinə çəkib şanəni

Nar gülü yığırdı nara danəni.

Ətrinin ağzını açdıqca sünbül,

Baxıb əl verirdi ona qızılgül.

Od tutub alışan nərgiz də bu an

Qızdırmalı kimi qalxdı yuxudan.

Şərab qətrələri qaynayıb haman.

Yavaşca axıtdı damarında qan

Axıtdı yasəmən can bulağını,

Nəstərən yıxadı gül yanağını.

Qızıl gül qorxaraq açdı gözünü,

Nazlandı misilsiz görcək özünü.

Beldəki qılınca bənzərdi süsən,

Yox, o sıyırmaydı, səhv elədim mən.

Quşlar dil açmışdı bağda hər yandan,

Baş açmaq olmazdı hərzə-hədyandan.

Turac ürəyindən kabab bişirir,

Qumru sinəsindən ona duz verir.

Çinar başındakı göyərçin səsi

Deyirdi aləmə yar zümzüməsi.

Ağacda bülbül də qan yaş tökərdi,

O da Məcnun kimi nalə çəkərdi.

Gül də Leylidəki o vüqar kimi,

Çadırdan çıxmışdı tacidar kimi.

Baxıb gül fəslinin çəmənlərinə,

Leyli qədəm basdı onun seyrinə.

Sonra saçlarını hörərək yenə,

Su səpdi gülünün yaqut rənginə[81]

Haman qəbilənin gözəl qızları

Aldı ortalığa bizim dildarı.

Ərəb torpağında türk idi onlar,

Xoşdur ərəbboylu türk olan nigar.

Sənəmlər içində gedir xuraman,

Yaman göz dəyməsin ona heç zaman.

Bağda bitkilərin seyrinə dalsın,

Gülün kölgəsində dincini alsın.

Piyala uzatsın ona nərgizlər,

Lalədən öyrənsin təzə bir xəbər.

Bənəfşə zülfündən aldıqca işıq,

Camalı güllərə olsun yaraşıq.

Boy atmaq öyrətsin sərvə özündən,

Utansın yasəmən onun üzündən.

Qönçənin ətrindən min bac istəsin,

Çəmənlər mülkündən xərac istəsin.

Boyu kölgə salsın çəmən üzünə

Gülsün o sərv ilə səmən üzünə,

Yox, yox onun qəsdi bu deyil, bilsən,

Nə güldür, nə sərvdir, nə də nəstərən.

Onun məqsədi də, eşqi də təkdir,

Bir bucaq axtarıb, min ah çəkməkdir.

Bülbülə sirrini açmaq istərdi,

Bəlkə təzələnə yenidən dərdi.

Bəlkə gülüstanda əsən küləklər

O qərib aşiqdən verə bir xəbər.

Bəlkə də açıla qəlbinin bağı.

Qalxa sinəsindən ayrılıq dağı.

O yerdə bir gözəl xurmalıq vardı,

Çin nəqqaşlarından bir yadigardı.

Onun cərgə-cərgə xurmalıqları

Sanki yol salmışdı behiştə sarı.

Bu xoş seyrangaha - başdan, binadan

Ayaq basmamışdı canlı bir insan.

Leylinin yanında bir bölük nigar

Gəlib o çəmənə yetişdi onlar.

Leyli yaşıllıqda oturdu gül tək,

Otlardan belinə kəmər çəkərək,

Hayana dəydisə onun nəfəsi,

Açıldı süsənin, gülün qönçəsi.

Hansı çəmənə ki, əli çatardı,

Şümşad göyərərdi, sərv boy atardı.

O sərv boylular, o gül üzlülər

Şadlanıb güldülər orda bir qədər.

Bir an qoşuldusa şadlığa Leyli,

Çox da bağlanmadı məclisə meyli.

Tutu quşu kimi o sövdalı qız

Bir sərvin altına oturdu yalnız.

Gizlicə sızladı mehribanlıqla,

Sonra dilə gəldi bir xoş qılıqla:

\"Sən ey eşqə layiq, əziz dildarım,

Sən mənə layiqsən, mən sənə, yarım.

Ey sərv qamətli, coşqun həvəsli,

Ey atəş ürəkli, sərin nəfəsli,

Nolar ki, görəsən sən də bu bağı!

Gəlib qaldırasan sinəmdən dağı.

Nolar, bir tapasan bu bağda məni!

Sən sərvi görərsən, mən də narvəni.

Tutaq ki, dözmürsən məni görməyə,

Mənim bu bağçamdan qaçırsan niyə?

Söylə, sifarişin gəlməyir nədən?

Layiq deyiləmmi bu vəfayə mən?\"

Söz sona çatmamış eşitdi bir səs,

Elə bil bir anlıq kəsildi nəfəs.

Qəzəl oxuyurdu yolda bir nəfər,

Məcnunun şeriydi o gözəl əsər:

\"Ey mənim pərdəmi açan cananım,

Qoy olsun umudun pərdə tutanım.

Məcnunu boğmuşdu qan dalğaları,

Leyli o yazığı anırmı barı?

Məcnunun bağrını yandırır ələm,

Leyli hansı qəlbə su səpir bu dəm?

Məcnunun qəlbini dəlmiş ox, tikən,

Leyli nə naz ilə yatır, görəsən?

Məcnun min ah çəkib ağlayır burda,

Leyli necə şadlıq axtarır orda?

Məcnun dərd içində, dağ içindədir,

Leyli hansı bahar, bağ içindədir?

Məcnun qəm zənciri vurmuş özünə,

Leyli gülümsəyir kimin üzünə?

Məcnunun ürəyi ürkmüş hicrandan,

Leylinin xəyalı nədir bu zaman?\"

Bunu dinlədikcə, qızın göz yaşı -

Tökülüb, yumşaltdı torpağı, daşı.

Bağdakı qızlardan birisi bu an

Leyliyə baxaraq gözünün altdan,

Gördü ki, dərd çəkir o gözəl pəri,

Eşqə mehribandır onun gözləri.

Sonra evlərinə qayıtdı qızlar,

Sədəfə dürr kimi girdi o nigar[82].

O qızın qəlbində qalmadı bu sirr,

Gedib anasına söylədi bir-bir.

Məqsədi buydu ki, anası yenə

Bir çarə axtarsın onun dərdinə.

Bu nakam gözəlin anasına bax,

Qəfəsdə quş kimi o çırpınaraq,

Dedi: \"Özbaşına qalsa bu nigar,

O, Məcnun olmuşdur, bu da məst olar.

Onu səbr etməyə çağırsam əgər,

Qorxuram məhv olub əlimdən gedər\".

Onun həsrətiylə hey yana-yana

Səbr edib dözürdü yenə də ana.

Leyli dörd divarda bir xəzinə tək,

Ay kimi çadırda yaşayırdı tək.

Bulutdan tutqundu çəkdiyi ahlar,

Qında qılınc kimi olmuşdu qəmxar.

Əzab içindəydi o nazlı mələk

Varmı məhəbbətlə şad olan ürək?

İBN-SƏLAMIN LEYLİNİ İSTƏMƏSİ

Bağın calalını yaradan usta

Böylə nəql edirdi dastan xüsusda:

O gün ki, o bağa girdi aypara,

Yaydı şəfəqini asimanlara.

Gül sərvin başında dəstə bağladı,

Gülün və gülabın alçaldı adı.

Zəncir halqası tək biri-birinə

Keçmişdi Leylinin saçları yenə.

Yolda Bəni-Əsəd qəbiləsindən

Bir nəfər, Leyliyə rast gəldi birdən.

Böyükdü ondakı vüqar və hünər,

Ehtiram saxlardı ona ərəblər.

Çoxdu qəbiləsi və qohumları,

Hörmətlə keçərdi bütün ruzgarı.

Xalq da baş əyərdi o gəncə müdam,

Ona ad vermişdi bəxt-Ibn-Səlam.

Gümüşlə, arxaydı ondakı hünər,

Onu barmaq ilə göstərərdilər.

O parlaq çırağı-Leylini görcək,

Bir çarə tapmağa əsdi külək tək.

Lakin o baxmadı heç də gərdişə

Ki, çıraq küləklə gəlməz sazişə.

Vətənə qayıdıb, cumdu xəyala,

Qəlbi can atırdı onun visala.

Ayı qucaqlaya bilməmiş heç kəs,

Bəlkə xəbərsizdi bu işdən o şəxs.

Başında gəzirdi visalın dərdi,

O pəri qızına elçi göndərdi.

Istəyi buydu ki, getsin elçilər,

Versin öz könlünü ona bu dilbər.

Hiylələr düzəldib düşdü ayağa,

Qızılı gül kimi tökdü torpağa.

Min xəzinə yığıb göstərdi elə,

Sürüsü, ilxısı səs saldı çölə.

Könül ovçusuydu o gözəl mələk,

Onun arxasınca elçi gedərək,

Ələ gətirməkçin haman gəlini,

Ata, anasının öpdü əlini.

Ata da, ana da cüt əyləşdilər,

Onlara xoş gəldi bu xeyir xəbər.

Dedilər: \"Başqa bir məsləhət olmaz,

Ancaq ki, gözləmək lazımdır bir az.

Çünki pərişandır bizim novbahar,

Leylinin azacıq xəstəliyi var.

Qoyun yaxşılaşsın, şadlanaq biz də,

Kəbin kəsərsiniz o zaman siz də.

Bu kəbin, qəlbaçan bu xeyir xəbər

Allahın iznilə tez başa gələr.

Hələlik dayanıb bir az səbr edin.

Hələlik vədəylə şadlanıb gedin.

Taki gül qonçası açsın bu taqda,

Tikanlar çürüsün bu gözəl bağda.

Qızıl boyunbağı taxıb boynuna,

Verərik, sizinki olar bu sona\".

Bunu Ibn-Səlam eşidən zaman

Bilmədi neyləsin o şadlığından.

Çapdı öz yurduna atını o dəm,

Silindi könlündən qüssə ilə qəm.