ATASININ ÖLÜMÜNDƏN MƏCNUNUN

XƏBƏR TUTMASI

Bir gün, təsadüfən, doğanda səhər

Şikara gedirdi çölə bir nəfər.

Məcnun Nəcd dağına çıxıb durmuşdu,

Tacda inci kimi tək oturmuşdu.

Yolçu yol üstündə şirə göz atdı,

Qılınc tək dilini ona uzatdı.

Yasa batmış kimi soruşdu ondan:

\"Ey evdən, eşikdən didərgin insan,

Leylidir gəzdiyin dünyada ancaq,

Bir öz ətrafından almırsan soraq.

Yadından çıxmışdır atayla ana.

Həyasız adamsan, eyb olsun sana.

Sənin tək bir oğul girsin yerlərə.

Naxələf olmaqdan əl çək bir kərə.

Tutaq ki, ömrünün cavan vaxtı sən

Qaçdın öz atandan, o kimsəsizdən

Indi ki, ölmüşdür o yazıq atan.

Nolar xatırlasan, onu bir zaman.

Olmazmı, gedəsən ziyarətinə,

O ata haqqının son möhnətinə?

Sığınıb qəbrinin pənahına sən,

O incik ruhundan üzr istəyəsən?\"

Məcnun, xəbərçinin bu sözlərindən

Sızlayıb çəng kimi büküldü birdən,

Dərdlənib, yerlərə çırpdı özünü,

Dönüb sillələdi o, üz-gözünü.

Kəsildi büsbütün səbri, qərarı,

Qaçdı atasının qəbrinə sarı.

Qəbrin şüşəsinə bir nəzər atdı,

Elə bil bağrına almazlar batdı.

Huşsuz, o türbəyə yıxıldı birdən,

Basdı öz bağrına onu dörd yerdən.

Onun pak ruhuna ağladı zar-zar,

Axan göz yaşıyla islandı məzar.

Gah qəbri qucayıb huşsuz durardı,

Gah dərddən başına qum sovurardı.

Gündüzki dustağın çatdı gecəsi,

Çoxaldı xəstənin can isitməsi.

Bütün ömrü boyu o naxoş bədən

Qəmlər əsiriydi ilk nəfəsindən.

Qorxunun əsiri olsa bir nəfər,

Halı yetimlikdə nə ola bilər.

Ah! O yetim ürək, o dərdli dustaq

Köməksiz, arxasız, yetim qalaraq,

Qıvrılıb torpağa düşdü bir zaman,

Öz müsahibindən axtardı nişan.

Lakin, tapmayınca öz qəmxarını,

Kəsmədi ömrünün qəm ruzgarını.

Ağladı, gözündən qan axıdaraq,

Tamam qızıl qana bulandı torpaq.

Dedi: \"Yazıq atam, de hardasan sən?

Oğluna tacını göstərməyirsən.

Ey mənim qəmimə, yasıma həmdəm,

Bu dərdi mən kimə şərh edim bu dəm.

Üzünü torpaqda sən gizlədərək,

Oğulsuz qalmağı istədin, demək.

Mən ki, atasızlıq bilməzdim bir dəm,

Sınadım, nə qədər acıymış bu qəm.

Of!. Könlüm naləsiz, sakit durarmı?

Bir də səndən özgə köməyim varmı?

Yarım da sən idin, yavərim də sən,

Könlüm güc alardı daima səndən.

Oğluna daima yollar açaraq,

Bir səndin dərdimə yananım ancaq.

Sənsiz ki, zillətdə yaşayacağam,

Əfsus, səndən sonra yenə də sağam!

Uzaq düşməyimi başıma qaxma,

Çoxdur xəcalətim, olmuşa baxma.

Hər nəsihətini eylədikcə yad,

Ruhumdan ucalır ah ilə fəryad.

Mənim xoş yerişli atlım şən ikən,

Dönmüşdüm başı bərk ayğırına mən.

Qızıl bir sırğaydın qulağımda sən,

Qapı halqası tək uzaqdım səndən.

Sən mülayim idin, mən dəliqanlı,

Mən soyuqqanlıydım, sən isti qanlı.

Sözlə oxşamadım qəlbini bir an,

Yanında bir gecə yatmadım, aman!

Sən mənim ucumdan dözdün yüz dərdə,

Mənsə xəyal kimi gəzdim çöllərdə.

Mənim yatağımı çırpardın hərdən,

Mənsə ayrılmazdım yenə çöllərdən.

Sən şadlıq büsatı qurardın mana,

Mənsə yıxılardım daşlar qoynuna.

Sən dua elədin, təsir etmədi,

Mən də ağac əkdim, meyvə bitmədi.

Can dostum sənsənmiş, andıqca, inan,

Bil ki, dərd əlindən bağrım olur qan.

Axır libasıma göz qaram hər dəm,[98]

Bu yolla kor olub, qara geyirəm.

Ah, ata, peşmanam tutduqlarımdan,

Bir dərdim min oldu, beləymiş dövran.

Yersiz incitmişəm, atacan, səni

Əhvalım çox pisdir, bağışla məni.

Səni incitmişəm bu dünyada, ah!

Bizdən sorulmasın bu ağır günah.

Sən, ey ulduzumu işıqlandıran,

Sənin əlindədir əlacım inan!

Sən razı qalmasan oğlundan əgər,

Allah da oğluna cəzalar verər.

\"Ciyərim\" deyərdin mənə bir zaman,

Indi o ciyərə sən ox vurursan.

Doğrudan ciyərin yarandımsa mən,

Gəl kabab bişirmə öz ciyərindən.

Bir də ciyərindən axırsa bu qan,

Sən niyə torpağın qucağındasan.

Ciyərim qanını axıdaraq sən

Yenə də: \"Ciyərim sənsən\" deyirsən.

Səni yandırdımsa, ey taci-sərim,

Alışıb od tutdu öz ciyərlərim.

Əgər sənə qarşı günahkar oldum

Özüm öz cəzama giriftar oldum.

Qulaq asmadımsa sözlərinə mən,

Qulağım buruldu sənin zərbəndən\".

Məcnun ah çəkərdi aşdıqca dərdi,

Gününü gecə tək qara edərdi.

Gecə sallayardı qara bir bayraq,

Ağlamaq təbili susmazdı ancaq.

Sədəf tək arxası qaralmış gecə

Ayla və balıqla pəncələşincə,

Balıq sədəfindən qızışdı haman,

Bütün dürrləri tökdü ağzından.

Məcnun sədəf rəngli iki gözündən.

Ətrafa incilər səpirdi, bilsən.

O qəbrin üstündə səhərə qədər,

Oxudu qəlbyaxan, acı novhələr.

Türbəylə birləşdi o da türbə tək,

Bu iki mənzildə vurdu bir ürək.

Qəbrə üz sürtürdü o yanıqciyər,

Bu zaman gün çıxdı, açıldı səhər.

Səhərin carçısı səslənən zaman

Şəfəq bayrağını qaldırdı dağdan.

Kimyagər - səhərin böyük iksiri,

Qızıla döndərdi nəfəslə yeri.

Torpaqda sürünən o yazıq insan

Qalxıb Nəcdə getdi yenə pərişan.

Yenə ağlayırdı gözlərində qəm,

Onun varlığını sarmışdı matəm.

Əzabla qatlanıb tale deyənə,

Yüz min çətinliklə yaşardı yenə.

Bir könül şamını gəzirdi təkcə...

Gecəsi gündüzdü, gündüzü gecə.

MƏCNUN VƏHŞİLƏR ARASINDA

Əfsanə yaradan bir sahib hünər

Bu qəmli dastanı belə nəql edər:

O yatağı səhra, o balıncı dağ,

Bu saxsı evdəki o solğun zanbaq

Ata matəmini çatdırıb başa,

Yenə də üz tutub, qaçdı dağ-daşa.

O, vəhşi çölləri bir gün tərk etdi,

Yarının yurduna üz tutub getdi.

Gördü ki, vəfanın çəkdiyi qələm

Leylini Məcnunla yazmışdır bahəm.

Eşdi dırnağıyla yerin layını,

Özünü saxlayıb pozdu tayın.

Görənlər dedi ki: \"Bu necə işdir?

O iki rəqəmdən biri getmişdir\".

Dedi ki: \"Birini pozsa da qədər,

Bir ad ikimizə kifayət edər.

Aşiqi axtarıb gəzsə bir insan,

Onun yarını da qoy tapsın ondan\".

Bu vaxt soruşdular, dedilər: \"Nədən

O itmiş ortadan, itməmisən sən?\"

Dedi: \"Yaxşı düşməz mənimçin artıq,

Mən özüm məğz olam, o isə qabıq.

Mən dostun örtüsü olsam da ancaq,

Xoşdur o məğz üstdə bir qabıq olmaq\".

Deyib, o yerlərdə tutmadı qərar,

Gah yolla gedirdi, gah yoldan kənar.

O, aşiqlər kimi dilində qəzəl

Gəzirdi bir təbib, bir mehriban əl.

Insan adətindən əl götürərək,

Ipini qırmışdı o, vəhşilər tək.

Çöl vəhşisi kimi o, zaman-zaman

Yeyib yaşayırdı yaşıl otlardan.

O, tordan, vəhşidən qorxmurdu bir dəm,

Vəhşilər olmuşdu Məcnuna həmdəm:

Ona yetişməsin deyə bir zaval,

Keşikdə durardı şir ilə maral.

Çöldə nə qədər ki, vəhşilər vardı,

Onun qulluğunda hazır durardı.

Aslanı, maralı, tülkünü, qurdu

Yığıb yol üstündə ordugah qurdu.

Hamsı qulluğunda durmuşdu sayaq,

O da şah olmuşdu Süleyman sayaq.

Şahin qanadından günlüyü vardı,

Nəşinə qaraquş kölgə salardı.

O qədər böyükdü ondakı şahlıq,

Vəhşilər vəhşətdən çıxmışdı artıq.

Qoyun qurd belinə yatıb qalırdı,

Maral şir üstünə ayaq alırdı.

Düzəlmişdi itlə dovşan arası,

Şir südü əmirdi ahu balası.

Məcnun yol gedirdi əlində canı.

Vəhşiylə dolmuşdu onun dörd yanı.

Yatacağı yeri tülkü görərdi,

Ona quyruğuyla yer süpürərdi.

Ahu sığallardı yanaqlarını,

Qoynuna alardı ayaqlarını.

Onun cüyür kimi həmdəmi vardı,

Maral sağrısına o, baş qoyardı.

Başının üstündə şir diz çökərək,

Keşikçi durmuşdu qılınc çəkərək.

Canavar olmuşdu ona pasiban,

Canını edərdi yolunda qurban.

Vəhşidən doğulmuş yırtıcı pələng

Öz təbiətini eyləmişdi tərk.

Çöl heyvanlarından iki-üç qatar

Onun ətrafında tutmuşdu qərar.

Vəhşilər içində tək oturmuşdu.

Elə bil, qoşunlu bir şah durmuşdu.

Qorxaraq ordakı yırtıcılardan,

Onun yaxınına gəlməzdi insan.

Izinsiz gəlsəydi ora bir nəfər,

Didib parçalardı onu vəhşilər.

Izinlə gəlsəydi yanına hər kəs,

Vəhşi heyvanlardan çıxmazdı bir səs,

Istər qohum olsun, istərsə tanış

Yaxına gəlməzdi izin almamış.

Gedirdi vəhşilər yanınca hər an,

Sanki sürüsüylə gedirdi çoban.

Vəhşilər mülkündə tutmuşdu qərar,

Vəhşiylə dost olan, vəhşi də olar.

Yanına ahular çox toplanardı,

Qəribə, çox şıltaq bir ahu vardı:

Oynağan və zirək bir ahuydu bu,

Sağrısı çox hamvar, ucaydı boynu.

O çox xoş gələrdi bizim Məcnuna,

Ayrıca bir qayğı bəslərdi ona.

Yanına çəkərək o yoldaşını,

Tutub sığallardı onun başını.

Hər gün o gözləri öpməyi vardı,

O gözlər Leylini xatırladardı.

Camaat qalmışdı bu işə heyran,

Onun vəhşilərlə dost olmağından.

Kimin ki, sövdası, eşqi solmazdı,

Məcnunu görməmiş sakit olmazdı.

Hər gün bir diyardan gələn yolçular

Onun ətrafında tutardı qərar.

Tutduğu orucu sındırsın, deyə,

Yeməklər gələrdi ona hədiyyə.

Xeyməgah quraraq şir dərisindən,

İgidlər qəlbini üzərdi bilsən.

Yemi vəhşilərə paylardı bütün,

Özüsə bir tikə yeyərdi hər gün.

Vəhşi heyvanlara o, il uzunu

O qədər verdi ki, öz ruzusunu,

Ruzi verən bilib onu hər heyvan,

Səcdəyə durardı gördüyü zaman.

Ondan ayrılmazdı bir dəm vəhşilər,

Gəlib yem alardı hər axşam, səhər.

Bir eli aldadar verilən ehsan,

Ehsana qul olar hər azad insan.

HEKAYƏ

Qədimdə belə bir rəvayət varmış

Ki, Mərv ölkəsində bir şah yaşarmış.

Bir neçə köpəyi zəncirləyərək,

Bəndlərdə saxlardı onları div tək.

Itlərdə əъdaha qüvvəti vardı,

Dəvənin boynunu qopararlardı.

Acıqlanan zaman şah bir nəfərə,

Atarmış yazığı quduz itlərə.

Şahın qəzəbinə düşsəydi hər kəs,

Köpəklər dağıdıb yeyərdi dinməz.

Şahın yaxın olan adamlarından

Ağıllı, kamallı bir nəfər cavan

Qorxdu ki, dostları qıran bu cəllad

Günlərin birində olsun ona yad,

Onun ahusunu öz vərdişiylə

Sınaqdan keçirsin köpək dişiylə.

İtlərdən qorxaraq, min həyəcanla

O gedib dostlaşdı it saxlayanla.

İtlərin yanına gəlcək hər kərə,

Bir qoyun atardı vəhşi itlərə.

Bu yolda bəsləndi, saxlandı itlər,

O gəncdə qalmadı qorxudan əsər.

O açıq əllini görən hər köpək

Ona qul olmuşdu, boyun bükərək.

Bir gün, acıqlandı şah o cavana,

Üzünü, gözünü turşutdu ona.

Cəllada əmr etdi haman zülümkar:

\"Bu gənci bu saat itlərə apar!\"

O itməcazlılar itlik etdilər,

İt pay qapan kimi alıb getdilər.

Gəncin əl-qolunu bağlayıb haman,

İtlərə atdılar onu kənardan.

O dəmirpəncəli, o pələng itlər

Əvvəlcə cavana hücum etdilər.

Ancaq, tanıyınca baxıb durdular,

Quyruq bulayaraq boyun burdular.

Hamsı yerə yatdı üzləri üstə,

Yatdılar baş qoyub dizləri üstə.

Gəncə dayə kimi oldular, bilsən.

Bir gün gəlib keçdi bunun üstündən,

Üzünü göstərdi ağ səhər yenə,

Boyandı üfüqlər qızıl rənginə.

Şah peşiman oldu öz tutduğundan,

Yaxın nədimlərə söylədi bu an

\"Dünən o günahsız ahucuğu mən

Səhv edib itlərə verdim əlimdən.

Bir baxın, görün ki, o quduz itlər

Gəncin vücudundan qoydumu əsər?\"

Itləri saxlayan gəldi çaparaq,

Dedi ki: \"Ey şahım, sən sirrə bir bax,

Bu gənc - insan deyil, mələkdir, mələk.

Onu sayəsində saxlayır fələk.

Qalx, gəl, bir ondakı işığa bax sən,

Tanrı sənətini bəlkə görəsən.

Itlərin ağzında sağ oturmuşdur.

Onların ağzına möhür vurmuşdur.

O əjdahaüzlü canavar itlər

Onun tükünə də verməmiş zərər\".

Şah əmr eylədi ki: \"Dayanmaq olmaz,

O əldən getmişi tez edin xilas\".

İtlərin yanından, yol məmurları

Gənci gətirdilər saraya sarı.

Şah heyran qaldı ki, o igid cavan

Necə can qorumuş o quduzlardan.

Ağlaya-ağlaya göz yaşı tökdü,

Ondan üzr istəyib, diz üstə çökdü.

Dedi ki: \"Aç, söylə sən, ey qəhrəman,

Necə can qurtardın o quduzlardan\".

Gənc dedi: \"Əvvəlcə çəkinib səndən,

Tikələr atmışdım o itlərə mən.

Etdiyim yaxşılıq getmədi hədər,

Itlər öz ağzını möhürlədilər.

Lakin qulluq etdim düz on il sənə,

Axırda bu cürə haq verdin mənə.

Sən məni itlərə atdınsa əgər,

Yaxşı ki, dost yeyən deyilmiş itlər.

Dostluğu səndə yox, itdə gördüm mən,

It bilən hörməti ayaqladın sən.

It sənə dost olar, bir sümük atsan,

Namərd qədir bilməz, olsan da qurban\".

Şah heyran qaldı ki, bu nə hekmətdir,

Bildi ki, səadət - insaniyyətdir.

Qəflət yuxusundan ayıldı birdən,

Əl çəkdi itlikdən, itpərəstlikdən.

Bunu söyləməkdən bir məqsədim var:

Səxavət qələdir, o, can qoruyar.

Məcnun bəslədikcə o heyvanları,

Çəkdi dövrəsinə bir can hasarı.

Hasar ətrafında gəzən hər heyvan

Məcnunun işinə yarardı hər an.

Bir yerdə dursa da, qalxsa da əgər,

Yanından getməzdi dostu vəhşilər.

Məcnuna bənzəsən insanlıqda sən.

Dünyada nə qüssə, nə dərd çəkərsən.

Xəlifə də yesə süfrəndə nemət.

Yeməyi səndənsə, qulundur, əlbət.

MƏCNUNUN ULDÜZLARA ŞİKAYƏTİ

Gecə parlayırdı bir gündüz kimi,

Göylər tər-təzəydi yaşıl düz kimi.

Qızıl həmailin şəddələrindən

Qızıl geyinmişdi göy üzü, bilsən.

Səyyarə ədəblə əl bağlayaraq,

Üfüqün fərşinə döyürdü ayaq.

Uzaqdan lahövlə vəla[99] deyərək,

Divə qılıncını çəkmişdi şimşək.

Gecənin nafəsi fələkdə yandı,

Ayın gövhərindən yer işıqlandı.

Göydə parladıqca nafəylə gövhər,

Ətirlə, bəzəklə doldu üfüqlər.

Fələk çərx üstündə tutmuşdu qərar.

Qütbün qələsinə çəkmişdi hasar.

Fərqəd[100] öz atını çapırdı yenə,

Gəmisi çatmışdı Şətt sahilinə.

Fələk hər addımda büsat açırdı

Gecəyə yüz cürə ulduz saçırdı.

Pərvin[101] al və sarı ipək tutaraq,

Qızıl sancağına çəkirdi bayraq.

Ay sarı ipəkdən tutmuşdu halə,

Rübəndi bənzərdi onun xəyalə.

Ulduzlar girmişdi başqa sifətə,

Min bir yaraşığa, min bir zinətə.

Elə bil ki, şahın öz kamanından

Möhrə atılmışdı aya bu zaman.

Ütarid süzərək göydə gəzərdi,

Fəzaya sancılmış oxa bənzərdi.

Yəhərinin qaşı Zöhrəydi, gerçək.

Gözəl görünürdü onun alnı tək.

Onun qılıncı tək günəş də parlaq,

Gecə örtülüydü, gündüzsə çılpaq.

Mərrix də gözündən qəzəb tökərdi,

Düşmənin gözünə millər çəkərdi.

Onun üzüyünü Bürcis saxlardı,

Onda dünyaların talei vardı.

Onun qılıncını itilər Keyvan,

Belindən bir bilöv asmışdı əlan.

Şahın bu cəlalı heç də solmasın.

Dünya camalından məhrum olmasın.

Bu şah qapısında tapdın məqami,

Şənin nə yüksəkdir sənin, Nizami!

Bürclər, mənzillər dairəsindən

Fələk zəlzələyə düşmüşdü, bilsən.

Həməl bürcü ayın dodaqlarından

Haşiyə tikmişdi göyə bu zaman.

Dərya öküzü tək, o öküz bürcü

Gövhər boğazlıydı, dişləri inci.

Kəmər bağlamışdı Cevza iki qat,

Qoşa payalıydı əyləşdiyi taxt.

Həqə gəlin kimi girib duvağa,

Durmuşdu Hənəylə qulaq-qulağa.

Qayçı dırnağını uzadıb Xərçəng,

Vəhşi dırnağını tuturdu, gerçək,

Nəsrə bir tərəfdə səpirdi gövhər,

Tərfə də bir yanda dağıdırdı zər.

Cəbhə budaqları yanırdı düm ağ,

Şölə saçmadaydı ondan yüz çırağ.

Qəlbüləsəd belə Əsəd bürcündən

Ud alovu kimi yanırdı, bilsən.

Əzra kənar durmaz gözəl Sərfədən,

Sünbülə atmırdı sərfəsiz bir dən.

Əvva güvənərək beş qılıncına,

İtini qovurdu şirlə yan-yana.

\"Yetim süfrəsinə\" xeyirxahlar tək,

Qüfr, tullamışdı altı pay çörək.106

Mizan öz dilindən alov saçmışdı,

Çox bilmişlər kimi o, dil açmışdı.

Əklil bağışlamış Qəlbəyə bir tac,

Əqrəb də kamana vermişdi xərac.

Nəayim xərcini öyrənsin deyə,

Bəldə çalışırdı iki-üç əllə.

Cədi baş kəsməyin sirrin bilərək,

Başını kəsmişdi keçi başı tək.

Ağzını yumuşdu Zabeh qorxaraq,

Səd cilovlamışdı Əxbiyəni, bax.

Yemək iştahında olmasaydı Bəl,

Duaya açmazdı səhər vaxtı əl.

Dəlv də günəşin gileylərindən

Ağzına su alıb susmuşdu birdən,

Altına qızıldan iki xət salmış

Ki, bu qabaqdadır, o dalda qalmış.

Bir qatar dəvəylə o Rəşa, Xatun

Kəcavə etmişdi bətnini Hutun.

Bürcləri dolduran göy cisimləri

Ulduzlar yoluyla gedir iləri.

Bax Bətnülhəməlin dörd ayağına,

Bağlanmış havanın üç bucağına.

Əyyuqun zoruna, gücünə bax bir,

Tay-tuşdan tac qapıb, bir baş yüksəlir.

Sacayaq adlanan ulduz da bu an

Göyün qazanına pay verir haman.

Şeri yəmənli tək nədənsə, bilməm,

Şersiz rəqs edir yerində bu dəm.

Məbsutə çıraq tək yaxmış özünü,

Məqbuzə çıxarmış qarğa gözünü.

Səyyaf duman rəngli qılıncla durmuş,

Qılıncı Aslanın boynunu vurmuş.

Yalqız adam kimi Fərd adlı ildız

Cənubun üstündə parlayır yalqız.

Sərir üç ulduzla bir məclis qurmuş,

Dördüncü fələyin altında durmuş.

Simak ulduzları cərgəylə köçür,

Ramehdən Əzələ karvanla keçir.

Qoşa qanad açmış uçucu Nəsrin,

Uçurdu üstündə göy adlı qəsrin.

Atını Nəş ilə çapırdı Qarı,

Qarının Nəşsiz gəlməz qərarı.

Suha ulduzu da görərdi uzaq,

Bütün qonşuları geri qoyaraq.

Səhər çağının da Qurd nəfəsi var[102],

Yusif tək quyunun dibində parlar,

Fələkdə rəqs edən o səyyarələr

Nəş qızlarına salmışdı nəzər...

Məcnunun qəlbində gizli bir maraq,

Oyunbaz fələyi seyrə dalaraq,

Zöhrə ulduzuna dil açdı qəlbən:

\"Ey sənə taleim etimad edən,

Gecənin alnında işıq yandıran,

Səadət bəxtini işıqlandıran,

Xoşbəxtlik yolunun sənsən məşəli,

Sənsən aşiqlərin sövda əməli.

Hər əməl açarı səndədir, yəqin,

Şərbəti səndədir hər piyalənin.

Şahlıq üzüyünün bir qaşısan sən.

Murad sarayının gözəli sənsən.

Səndən yaranmışdır incə hisslər,

Gözəl təbiətin yaranmış ənbər.

Var olan lütfündən ehsan ver bizə,

Bir umud qapısı aç üzümüzə.

Canıma dərmandır sevdiyim dilbər,

Sən yetir canandan mənə bir xəbər\".

Üfüqdən göründü yenə Müştəri,

Bu oldu Məcnunun ona sözləri:

\"Sən ey səadətin ulduzu sənəm,

Vədəsi, iqrarı daima möhkəm,

Sən ey baxışları bizə ruh verən,

Dünyanı adınla fəth elədin sən.

Ey umud məktubu yazan Müştəri,

Səndəndir ölkənin fəthi, zəfəri.

Bu aləm sayəndə tutmuşdur qərar,

Dünyanı yaşadan bir qüdrətin var.

Sən, ey taleimin şəni-şöhrəti,

Səndədir qəlbimin bütün qüvvəti.

Gəl vəfa gözüylə üzümə bir bax,

Mənim bu dərdimə çarə taparaq,

Gəl mərdlik əlini mənə də yetir,

Bu qara talei üstümdən götür.

Ah! Bir xəbər yetir mənə dostumdan,

Bir gül itirmişdir, fərz et, gülüstan\".

Gördü ki, buxardan olan ulduzlar,

Qaçışıb tutmayır fələkdə qərar.

Bildi ki, xəyalın səfası çoxdur.

Amma ki, dərdinə dəvası yoxdur.

Üz tutub yalvardı aşiq bir daha,

Hər dərdin çarəsi böyük allaha.

Dedi: \"Ey qapısı son sığınacaq,

Sənsən umud yerim dünyada ancaq.

Zöhrə, Müştəri tək sənin qulun var,

Adınla başlanır aləmdə adlar.

Hamıdan ucadır elmin, hikmətin,

Axar çeşməsisən sən səxavətin.

Sən, ey hər müşkülün açarı olan.

Səxavət ağası, dərdlərə dərman,

Səninlə yüksəlir hər böyük dilək,

Acizə, məzluma bir sənsən kömək.

Qarşında qul kimi bəndələrik biz,

Yoxdur səndən özgə ağamız, şəksiz.

Sən ey yeddi göyü yaradan qüdrət,

Hamımız bir sənin bəndənik, əlbət.

Kainat adlanır qurduğun əsər,

Sənin əlaltındır altı cəhətlər.

Sən o varlıqsan ki, kəc baxsa insan,

Bir dəmdə kor olar gözləri, inan.

Qulundur gövhəri pak olan bəşər,

Sənsiz olan başa torpaq səpilər.

Sən, ey torpağıma su verən allah,

Mənim bu halıma nəzər yetir, ah!

Mərhəmət sayəni kəsmə üstümdən,

Bil ki, bir acizəm, bir qəribəm mən.

Tanrılıq lütfündən mənə də göndər.

Qaranlıq gecəmi gündüzə döndər.

Günümü vəfayla mübarək elə,

Bəxtim kor olmasın bu gündən belə\".

Məcnun mətləbini dedikcə göyə,

Yatdı bu sözləri o deyə-deyə.

Onun gözlərinə bir yuxu gəldi,

Bəxtinin ağacı göyə yüksəldi.

O yaşıl budaqdan bir quş uçaraq,

Məcnunun yanına gəldi qaçaraq,

Tacının üstündə düşərək haman,

Gövhər səpələdi o quş ağzından.

Elə ki, röyadan Məcnun oyandı,

Gün çıxdı, üfüqlər ala boyandı.

Aşiqin üzünə güldükcə səhər,

Oxşadı ruhunu gülgün şəfəqlər.

Məcnun o quş kimi qanad açmışdı,

Röya xəyalına şəfəq saçmışdı.

Aşiqin üzünə gülməsə visal,

Ona təsəllidir yuxuyla xəyal...

LEYLİNİN MƏKTUBUNUN MƏCNUNA YETİŞMƏSİ

Parladı aləmə günəşin üzü,

Ondan aydın olsun hamının gözü.

Behiştdən doğmuşdu o gözəl səhər,

Isa nəfəsliydi əsən küləklər...

Işi düz gətirən hər məsud insan,

Sağ əli üstündə qalxdı yuxudan.

Tale usanmışdı acıqdan o vaxt,

Qayıdıb gəlmişdi gec olsa da vaxt.,.

Öz qəlbini əkib, ciyərni biçən,

Min bir məşəqqətin suyundan içən

Məcnun vəhşilərlə dağda durmuşdu

Onların içində tək oturmuşdu.

Səhradan kənarda, nəzərdən uzaq

Qalxdı dağa tərəf tünd bir tozanaq.

O toz pərdəsinin ardınca gələn

Bir atlı üzünü göstərdi birdən.

Bir nur parçasıydı o gələn insan,

Bir az yaxınlaşıb düşdü atından.

Məcnun duydu onun dost olduğunu,

Nəcib bir insana oxşatdı onu.

Baxıb yanındakı o vəhşilərə,

Işarə etdi ki, yatsınlar yerə.

Özüsə atlının yanına qoşdu,

Mehriban bir dillə belə soruşdu:

\"Ey Yəmən ulduzu, bu nə gəlişdir?

Mən hara, sən hara, nə xeyir işdir?

Nə qədər olsa da siman mehriban,

Bu çöl vəhşiləri uzaqdır ondan.

Çatıdan qorxuram, ilan sancmış tək.

Əъdaha sancmışdır canımı, gerçək.

Bayaq hərzə-hərzə yalan danışan

Sinəmin üstünə sancdı bir tikan.

O dəmir tikandan çox ağrıdım mən,

Hələ mismar qalxır mənim sinəmdən.

Mətaın beləsə, yolunla düz keç,

Yaxşısı budur ki, ağız açma heç\".

Yolçu mehribandı, qəlbi də kövrək,

Onun ayağına düşdü kölgə tək.

Dedi: \"Ey dünyanın əşrəfi insan,

Vəhşilər dizinə baş qoyub yatan,

Ahular qəlbini vermişdir sana,

Aslanlar yolunda durur mərdana.

Bir qərib aşiqə sevgilisindən

Xoş xəbər gətirən bir insanam mən.

Sənə deyiləsi sözlərim vardır,

Gizli saxladığım bir yadigardır.

Açıb söyləyərəm, icazən olsa,

Yoxsa ağzımı da açmaram əsla\".

Aşiq bu sözlərdən ürəklənərək,

Dedi: \"Nəyin varsa, aç söylə görək\"

Yolçu söylədi ki: - Tək qalan aşiq,

Bəxtinin tünd atı ram olan aşiq,

Dünən bir obadan keçirdim yalqız,

Yol üstdə durmuşdu ayüzlü bir qız.

Ay nədir, gün kimi üzü parlardı,

Qara bir ipəkdən niqabı vardı...

O, bağ sərvi kimi deyildi barsız,

Qapısız bir behişt bağıydı o qız.

Dinəndə bal dilli o gözəl nigar,

Lal olub yuxuya gedərdi sular,

Ahu gözləriylə baxsa o canan,

Dovşan yuxusuna gedərdi aslan...

Boyu \"əlif\" kimi, ağzı \"mim\" kimi,

Qıvrılmışdı saçı onun \"cim\" kimi.

Deyirdi: - Adımdır mənim də bu \"cam\",

Dünyanı göstərir özündə bu cam[103].

Qoşa nərgiz kimi gözləri xumar,

Sanki bir bulaqda bitmişdi onlar.

Qaşları çatmaydı, həm də tamaşa,

Təkəm söyləyirdi, olsa da qoşa.

Könül ovlamağa bir sehr açardı,

Reyhan nəfəsindən ətir saçardı.

Xülasə, nə deyim, o gözəl bədən

Doğulmuş nəfəsdən, yaranmış gözdən.

Lakin, məhəbbətin üzündən bir az

Saralıb solmuşdu haman sərvinaz.

Kamana dönmüşdü o gözəl pəri,

Solğun yanağında yaş inciləri...

Xeyzaran biləyi bir neyə bənzər,

Ərqəvən yanağı xeyriyə bənzər.

Xeyri sarı deyil, bəlkə də zərdir,

O ney qamış deyil, bir ney-şəkərdir.

O göz qələsinin üstündə fələk

Kəmənd oynadırdı rəqsə gələrək.

Sultan ilə Ayaz müttəfiq olmuş,

Keşikçi məst idi, sərkərdə bihuş.

Dostuna can-başla umud bağlardı,

Ərindən qorxaraq pünhan ağlardı.

Gülab süzüldükcə kirpiklərindən,

Ay işıq səpirdi günəşə, bilsən.

Oxşatma dedikcə, daima ağlar,

Duydum ki, qəlbində bir məqsədi var.

Dedim ki: \"Nə üçün ağlayırsan sən,

De, kimin həsrəti keçir qəlbindən.

Acı bir gülüşlə o bal dodaqlar

Dedi: \"Ey yarama duz səpən dildar,

Bir zaman Leyliydim, indisə nakam,

Məcnundan min dəfə artıq məcnunam.

Bəxtinin ulduzu batan aşiqdən

Min dəfə şiddətli divanəyəm mən.

O hədəf oldusa bu dərdə, yasa,

Bir qadın deyildir o, heç olmasa.

Sövda yollarında göstərir hünər,

Kimsədən nə qorxar, nə də çəkinər.

O deyil mən kimi zillət dustağı.

Istədiyi yeri gəzir ayağı...

Zavallı mənəm ki, ürəyimdə qəm,

Dərdimi heç kəsə aça bilmirəm.

Qorxuram, əhvalım pərişan ola,

Yaxşı adım belə çox yaman ola.

Zəhəri bal kimi içirəm bu dəm,

Cəhənnəm odunu otla örtürəm.

Bir yandan əlimdən itirdiyim yar,

Bir yandan üstümə tökülən əğyar,

Bu iki dəstənin əlindən, inan,

Bəlalər çəkirəm hər zaman, hər an.

Ərlə vuruşmağa yox cəsarətim,

Atamdan keçməyə yoxdur qüdrətim.

Eşq ürək verir ki, sən də qanad aç,

Bu qarğa-quzğundan kəklik kimi qaç.

Ad ilə namussa: \"tərpənmə\"- deyər,

Tək uçan kəkliyi qızıl quş eyər...

Bir qadın nə qədər cəsur olsa da,

Yenə də qadındır adı dünyada.

Cəsarət olsa da qadın qəlbində,

O, aslan olsa da qadındır yenə.

Qurtara bilmədim bu qüssələrdən,

Yenə qəm çəkməyə boyun əydim mən.

Lakin, ciyərim qan, vaxtım gecədir,

Kim bilir, yarımın halı necədir?

Kimin kitabını oxuyur mənsiz?

Ömrü necə keçir yurdsuz, vətənsiz?

Kim bilir, baş alıb hara qaçmışdır?

O, hansı sarayda süfrə açmışdır?

Hansı bir insana olmuş o həmdəm?

Kimlərə yar deyib, əylənir bu dəm?

Yolçu, bir az dayan mümkün olarsa,

Ondan bir xəbər ver, xəbərin varsa\"

Qızdan eşitdikcə mən bu sözləri,

Barəndə bildiyim hər bir xəbəri

Hər sözü, qəlbimə nəqş edib, durdum,

Elə bil ki, muma bir möhür vurdum.

Dedim: \"o divanə qərib bir quşdur,

Tayından, tuşundan uzaq uçmuşdur.

Maraldır, cüyürdür indi dostları,

Bir də səhraların başsız ruzgarı.

Eşqin o yazığın ağlını aldı,

Ata ölümü də nəfəsdən saldı.

Tikan, tikan üstdən batır qəlbinə,

Işdən işə düşüb dərd çəkir yenə.

Gah sənin dərdindən hekayət eylər,

Gah da göz yaşından şikayət eylər.

Bəzən atasına mərsiyə başlar,

Səsindən dil açıb danışır daşlar\".

Sonra da o ayın hüzurunda mən,

Səndən eşitdiyim qəsidələrdən

Iki-üç beytini dedim avazla,

Leyli də ah çəkdi min bir niyazla.

Yerində titrəyib, ağardı düm ağ,

Dedim qız öləcək, gözündən iraq.

Sonrasa başını qaldırdı yenə,

Ah çəkdi, sarılıq çökdü rənginə.

Hönkürüb fəryadla ağladı yalqız,

Atanı novhəylə xatırladı qız.

Sənin bu dərdindən deyib o mələk

Yanırdı ürəyi od püskürərək.

Ağladı, sızladı o vəfalı yar

Sonra da and verdi mənə o nigar:

\"Sən, ey qəlbi təmiz xeyirxah insan,

Mən bir yıxılmışam, yapış qolumdan.

Ömür keçirdiyim bu düşərgəhdən

Yolun düşən zaman zəhmət çək də sən

Mənim o xeyməmə yaxın gəl bir an,

(Göstərdi xeyməni mənə uzaqdan).

Bəlkə öz halımdan mən yana-yana

Bir məktub düzəldib tapşıram sana.

Bəlkə, o məktubu sən götürəsən

Mənim can dostuma tez yetirəsən\".

Deyib bu sözləri, getdi o sənəm,

Mən də öz yoluma düzəldim o dəm.

Verdiyi nişanla mən dünən getdim,

O vəfa evini ziyarət etdim.

Gördüm qara paltar geyinmiş o yar,

Məktubu öpərək verdi o nigar.

Qəm möhrü vurmuşdu məktubuna qız,

Kitabın mənası sondadır yalnız.

Yolçu ehtiramla öpdü məktubu,

Sonra da Məcnuna tapşırdı onu.

Məcnun o məktuba baxıb hıçqırdı,

Başqa nə varsa da hamsını cırdı.

Qıvrıldı, ruhuna dünya dar kimi,

Yüz dəfə fırlandı o pərgar kimi.

Sərxoş tək torpağa yıxıldı birdən,

O məktub əlində düşmüşdü əldən...

Elə ki, ayılıb gəldi qüvvətə,

Qəlbindən yol verdi o şikayətə.