У літ. вылучыліся дзве ідэйна-творчыя плыні: царкоўная і свецкая. Кожная плынь мела сваю жанравую сістэму і сваю мову

3. У творах царкоўнай л-ры характары людзей паказваліся ў рэлігійна-маралізатарскім плане. Вобразы былі ідэалізаванымі, схематычнымі, далёкімі ад рэальнага жыцця. Пры іх абмалёўцы звярталася ўвага на цярпімасць і цярплівасць чалавека, яго пакорлівасць, стойкасць ў барацьбе з мірскімі спакусамі (“Жыціе Барыса і Глеба”, “Жыціе Еўфрасінні Полацкай”, “Жыціе Сергія Раданежскага”).

4. У супрацьлегласць антычнасці з яе радасным успрыманнем свету хрысціянскае сярэднявечча разумела свет як грахоўны і напоўнены злом. Чалавек вінаваты не толькі ў тым, што парушыў загад Стваральніка, ён вінаваты ў пакутах усяго жывога. На ім ляжыць адказнасць за выратаванне свету, чалавецтва, прыроды. Мастацтва сярэднявечча таксама разумелася як адзін са шляхоў выратавання чалавека.

5. Кантрастам творам царкоўнай, найперш жыційнай (агіяграфічнай) л-ры выступалі свецкія воінскія аповеды (“Песня пра Раланда”, ХІ ст.; “Слова пра паход Ігараў”, ХІІ ст.), рыцарскія раманы (“Аповесць праТрышчана іІзольду”, “Аповесць пра Баву-каралевіча”).

6. Героі свецкай л-ры таксама былі ідэалізаванымі.У эпоху ранняга Сярэднявечча ўтварылася двухсветнасць чалавечага існавання, чаго не ведала Антычнасць. Свет ідэальны, боскі – і свет жывых – матэрыальны, грэшны. Мастацтва хрысціянскае, абстрактнае, безцялеснае, з апорай на неба – і мастацтва свецкае з апорай на зямлю, на чалавечую прыроду.

7. Для старажытных і сярэдневяковых літ-р характэрны сінкрэтызм (спалучэнне ў творах функцый эстэтычна-мастацкіх з немастацкімі). Побач з эстэтычнымі і этычнымі элементамі л-ры ўключалі тэалагічныя і філасофскія, гістарычныя і прававыя, прыродазнаўчыя і геаграфічныя, медыцынскія, юрыдычныя і інш. звесткі).

8. Адметнай асаблівасцю мастацтва слова ў эпоху ранняга Сярэднявечча выступае так званая літаратурная трасплантацыя, сутнасць якой – у адносна вольным абыходжанні перакладчыка і перапісчыка з тэкстам, што прыводзіла да стварэння рэгіянальных варынтаў і рэдакцый перакладнога твора. Так, у “Жыціе Міколы Цудатворца” славянскія аўтары дадалі чатыры новыя апавяданні, пры гэтым месцам дзеяння двойчы стаў Кіеў. Літаратурнай трансплантацыі падверглася “Александрыя”.

9. Мастацкая думка Сярэднявечча нарадзіла свае адметныя формы гістарычнай прозы, якая адносілася да свецкай л-ры.

· Найперш гэта летапісы (“Аповесць мінулых гадоў”, “Кіеўскі летапіс”, “Летапіс вялікіх князёў літоўскіх”, “Беларуска-літоўскі летапіс 1446 г” і іншыя).

· Яна трансфармавала, надаўшы адметнасць, вядомыя хрысціянскія жанры агіяграфічнай літаратуры жыціі і хаджэнні (“Жыціе Феадосія Пячорскага”, “Жыціе Еўфрасінні Полацкай”, “Жыціе Аляксандра Неўскага”, “Хаджэнне ігумена Данііла ў Святую зямлю”, “Хаджэнне ў Царград і Іерусалім” Ігнація Смальняніна і інш.).

Пытанне № 39. Эпоха Рэнесансу: сутнасць назвы, перыядызацыя, светапоглядная сістэма, набыткі і страты

.

З другой паловы XІV ст. Еўропа ўступае ў адзін з найвыдатнейшых перыядаў сваёй гісторыі, які атрымаў назву Араджэнне.

Перыядызацыя

Эпоху Адраджэння ўмоўна падзяляюць на наступныя перыяды

· Ранняе Адраджэнне

· Высокае Адраджэнне

· Позняе Адраджэнне

Асноўныя рысы сацыяльна-палітычнага жыцця гэтага перыяду знайшлі тлумачэнне ў характарыстыцы, якую даў Ф. Энгельс:

Гуманізм – гэта светапогляд свецкага характару.

Развіццё гуманізму пачынаецца ў ХІУ ст. у творчасці гуманістаў Дантэ, Бакачча, Петраркі.

У ХУІ ст. працэс развіцця новага светабачання запавольваецца ў сувязі з ўздзеяннем феадальна-каталіцкай рэакцыі. Яму на змену прыходзіць Рэфармацыя.

Асноўныя рысы

Для літаратуры Адраджэння характэрны ўжо названыя гуманістычныя ідэалы.

1. Глыбокая цікавасць да антычнасці і яе мастацтва, што ахапіла многія краіны Еўропы і знаменавала пераход да позняга Сярэднявечча, была абуджана новым светабачаннем. Раней за іншых гэты выявілася ў Італіі. Новы склад светабачання атрымаў назву рэнесанснага гуманізму. Ён быў падрыхтаваны

· крушэннем саслоўнай замкнутасці сяр. вякоў,

· вялікімі геаграфічнымі адкрыццямі Калумба, Васка да Гама,

· пачаткам кнігадрукавання,

· адкрыццём пораху і інш.

2. Адраджэнскі гуманізм быў скіраваны супраць падпарадкавання чалавечых волі і розуму старым феадальным і царкоўным нормам жыцця. Ён нёс маральнае разняволенне асобы ад царкоўных догмаў, сцвярджаў яе права на ініцыятыву дзеянняў, на задавальненне натуральных патрэб і схільнасцей.

3. Мастацтва Адраджэння адмовілася ад боскай прадвызначанасці чалавечай сутнасці. Але не ад веры ў Бога, апошняе выяўляе пераемнасць, што існавала паміж гэтымі дзвюма стадыямі – ранняе і позняе Сярэднявечча.

4. Мастацтва сцвярджала самакаштоўнасць чалавека, выцясняючы зямным, канкрэтна-пачуццёвым, уласна чалавечым зместам абстрактны, рэлігійна-фантастычны змест хрысціянскага мастацтва (“Сіксцінская мадонна” Рафаэля).

5. Адрозненне ад Антычнасці, ідэі якой вярталіся: вызвалілі чалавека ад улады бога, далі яму неабходную свабоду дзеяння. Л-ра шукала прычыны трагічнага становішча чалавека ў жыцці, а не ў стаўленні да яго вышэйшых сіл.

6. Гэта эпоха звязана з фарміраваннем ранняга рэалізму, які так і быў названы “рэалізм Адраджэння” (або рэнесансавы), у адрозненне ад больш позніх этапаў, асветніцкага, крытычнага, сацыялістычнага.

7. Для рэалізму Адраджэння характэрна маштабнасць вобразаў (Гамлет, кароль Лір),

паэтызацыя вобраза, здольнасць да вялікага пачуцця і адначасова высокі напал трагічнага канфлікту (“Рамэо і Джульета”), які адлюстроўвае сутыкненне чалавека з варожымі яму сіламі.

8. Для літаратуры эпохі Адраджэння характэрны розныя жанры.

Але пэўныя літаратурныя формы мелі перавагу.

Найбольш папулярным быў жанр навелы, які так і называецца навелай Адраджэння.

Высокі Рэнесанс (Леанарда да Вінчы, Мікеланджэла, Рафаэль, Франсуа Рабле);

Позні Рэнесанс (Шэкспір, Сервантэс).

· У перыяд станаўлення і росквіту мастацтва Рэнесансу ў ім дамінуе светлая, аптымістычная вера ў магчымасць поўнага і ўсебаковага самавыяўлення чалавекам яго сапраўднай чалавечай прыроды.

· У працэсе далейшага развіцця мастакі Адраджэння сутыкнуліся з варожымі чалавечай свабодзе сіламі, якія аказаліся мацнейшымі за “натуральную прароду”.

· Аптымістычны, раблезіанскі пафас змяняецца на познім этапе рэнесанснага мастацтва шэкспіраўскім пафасам трагічнага лёсу першапачаткова правільнай прыроды чалавека (трагічная гісторыя кахання Рамэо і Джульеты).

У рамане Сервантэса побач з развянчаннем сярэдневяковага рыцарства чуецца ўжо і горкая іронія ў сувязі з няспраўджанасцю рэнесансных гуманістычных ідэалаў. Рэнесанснае ўяўленне пра цэласнасць свету, вера ва ўласную мэтазгоднасць чалавечай прыроды разбураецца і знікае.

Каментарый

І.Волкаў літаратуры антычнасці, ранняга і позняга сярэднявечча называе ўніверсальнымі мастацкімі сістэмамі.

Пытанне № 40 Барока як літаратурны напрамак

Барока – літаратурны і агульнамастацкі напрамак. Яго яшчэ называюць стыль. Зарадзіўся ў Італіі і Іспаніі ў сяр. ХVІ ст.

У еўрапейскіх літаратурах існаваў у ХVІІ–ХVІІІ ст.

Этымалогія тэрміна да канца не вызначана.

1. Жамчужына няправільнай формы.

2.Ад лац. “baroco”– разнавіднасць сілагізма, які вызначаецца асаблівай складанасцю і мудрагелістасцю.

Тэрмін “барока” ўзнік у ХVІІІ ст. дзякуючы класіцыстам, якія бачылі ў ім цалкам негатыўную з’яву.