Маусымдылығы: жаз айлары, жыл бойы кездесуі мүмкін

ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Нуралинова ГҮлнар ИнжИқанҚЫЗЫ

Түсіпова Қарлығаш Нурғалиқызы

ИНФЕКЦИЯЛЫҚ АУРУЛАР ПӘНІНЕН ДӘРІСТЕР ЖИНАҒЫ

(Оқу әдістемелік құрал)

Семей 2011ж

УДК(автор жоо кітапханасынан алады)

Рецензенттер:

Жұмадилова З.К. - СММУ №1 ішкі аурулар кафедрасының меңгерушісі, м.ғ.д., профессор

Булегенов Т.А.– СММУ №1 хирургиялық кафедрасының доценті, м.ғ.д.

Нуралинова Г.И., Түсіпова Қ.Н. Инфекциялық аурулар пәнінен дәрістер жинағы.Семей. –2010. –

Оқу-әдістемелік құралда Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау министрлігі бекіткен типтік бағдарлама бойынша инфекциялық аурулар туралы толық жазылған.

Оқу-әдістемелік даярламаның басты ерекшелігі – инфекциялық аурулардың этиологиялық, эпидемиологиялық анықтамалары, аурудың қысқаша патогенезі мен клиникалық көріністері, диагноз қою, емдеу принциптері қамтылып, жүйеленіп отыр.

«Инфекциялық аурулар пәнінен дәрістер жинағы» - атты оқу-әдістемелік құрал медициналық орта және жоғарғы оқу орындарының, студенттеріне, эпидемиология, жұқпалы аурулар пәндерінен дәріс беретін оқытушыларға және паразитолог, эпидемиолог, инфекционист мамандарына арналған.

Семей мемлекеттік медициналық университетінің оқу-әдістемелік Кеңесінде бекітіліп және баспаға рұхсат берілді.

Нуралинова Г.И., 2011ж

Түсіпова Қ.Н., 2011 ж

МАЗМҰНЫ

Ысқартылған сөздер тізімі 5

Кіріспе 6

I бөлім. Ішек инфекциялары 7

Іш сүзегі 7

Дизентерия 9

Сальмонеллез 13

Холера 16

Астоксикоинфекциясы 19

Ботулизм 20

Вирустық диареялар 23

Ротовирустық 24

Парвовирустық 24

Энтеровирустық инфекция 25

Амебиаз 28

Балантидиаз 32

II бөлім. Вирустық гепатиттер 33

Вирустық А гепатит 33

Вирустық В гепатит 35

Вирустық С гепатит 40

Вирустық D гепатит 42

Вирустық E гепатит 45

III бөлім. Бактериялық зооноздар 47

Бруцеллез 47

Лептоспироз 49

Сібір жарасы 52

Оба 54

Туляремия 57

IV бөлім. Басқа бактериялық инфекциялар 60

Менингококктық инфекция 60

Сіреспе 64

Тілме 66

Листериоз 70

V бөлім. Ауа тамшылық инфекциялар 72

Грипп 72

Парагрипп 75

Аденовирустық инфекция 76

Респираторлық синтициалқ инфекция 78

Герпес инфекциясы 80

VI бөлім. Протозойлық инфекциялар 83

Безгек 83

Лейшманиоз 86

Токсоплазмоз 90

VII бөлім. Риккетсиоздар 92

Ку қызбасы 92

Көктемгі – жазғы кене энцефалиті 94

Эпидемиялық бөртпе сүзек 98

Кене бөртпе сүзегі 101

VII. Вирустық геморрагиялық қызбалар 102

Бүйрек синдромымен геморрагиялық қызба 102

Ырымдық геморрагиялық қызба 105

Омбы геморрагиялық қызба 106

VIII бөлім. АИТВ – инфекциясы 107

IX бөлім. Жиі кездесетін гельминтоздар 112

Домалақ құрттар 112

Нематодоздар 112

Жалпақ құрттар 118

Цестодоздар 118

Трематодоздар 122

Орытынды 126

Олданылған әдебиеттер тізімі 127

ЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР ТІЗІМІ

АҚ- Артериялық қысым

ТЕГР- тура емес гемаглютинация реакциясы

ТГАР- тура гемаглютинация реакциясы

ЦАМФ- циклдық аденазин моно фосфат

ЦГМФ- циклдық гуанин моно фосфат

ИФА- имундық флюоресценттік анализ

АР-аглютинация реакциясы

ТТИ- тағам токсико инфекциясы

ГБО- гипербариялық оксигенация

ДДҰ- дүниежүзілік денсаулықсақтау ұйымы

ЭТЖ- эритроциттердің тұну жылдамдығы

ОЖЖ- орталық жүйке жүйесі

УДЗ- ультрадыбыстық зерттеу

ЭКГ- электрокардиограмма

ВГА- вирустық А гепатит

ВГВ- вирустық В гепатит

ВГС- вирустық С гепатит

ВГD- вирустық D гепатит

ВГЕ - вирустық Е гепатит

ВГG- вирустық G гепатит

ЖРВИ- жедел респираторлы вирустық инфекция

ПТР - полимеразды тізбектік реакция

АГАР – агрегат гемаглютинация реакциясы

КБР – комплемент байланыстыру реакциясы

БЖС –баяу жоғары сезімталдық -

МАР – микрогемаглютинация реакциясы

АТФ – аденозинмонофосфат

АИК – айналымдағы имундық комплекс

УФС – ультрафиолеттік сәулелер

ИФӘ - иммундық флюоресценттік әдіс

АИТВ – адам иммундық тапшылық вирусы

РЭЖ – ретикулоэндотелиялық жүйе

ЖИТС – жүре пайда болған иммундық тапшылық синдромы

НЦД – нейроциркуляторлық дистония

ТИШ – токсико-инфекциялық шок

ЖҚА – жалпы қан анализі

ЖЗА – жалпы зәр анализі

БСГҚ – бүйрек синдромымен геморрагиялық қызба

ГҚ – қырымдық геморрагиялық қызба

ЖҚТЖ – жүрек қан тамыр жүйесі

ОГҚ – омбылық геморрагиялық қызба

ЦМВИ – цитомегаловирусты инфекция

ПТР – полимераздық тізбектік реакция

ТЕГА – тура емес гемаглютинин реакциясы

Кіріспе

«Инфекциялық аурулар пәнінен дәрістер жинағы» атты оқу - әдістемелік құралда қазіргі кезде жиі кездесетін жұқпалы аурулар мен бір қатар гельминтоздардың этиологиясы, эпидемиологиясы, патогенезі, патанатомиясы, жіктелулері, клиникасы, асқынулары және емдеу принциптері қысқа түрде берілген. Инфекциялық аурулар топ бойынша реттелінген, соның ішінде ішек және респираторлы инфекциялар, қан аурулары, зооноздар мен басқа бактериалық инфекциялар. Гельминтоздар бойынша жинаққа кең таралған нематодоздар, цестодоздар мен трематодоздар енгізілген. Дәрісте берілген мәліметтер нақты түрде іріктелініп, көбінесе схема түрінде берілген. Патогенез және емдеу бөлімдері қазіргі кездегі ғылыми жаңалықтармен толықтырылған.

Оқу - әдістемелік құралдағы берілген дәрістер ең бірінші мемлекеттік тілде оқитын медицина оқу орындары студенттеріне және әр түрлі салада қызмет ететін мамандарға пайдасын тигізеді деген сенімдеміз.

Оқу - әдістемелік даярлама көлемі, мазмұны жағынан қазіргі талаптарға сай, типтік оқу бағдарламасы бойынша сұрақтарды қамтиды.

І.ІШЕК ИНФЕКЦИЯЛАРЫ

ІШ СҮЗЕГІ

Іш сүзегі және сүзек түрлі А мен В аурулары – сальмонелла тұқымының қоздырғыштарымен шақырылатын, ағзаға нәжіс-ауыз арқылы түсіп, ащы ішектің лимфоидты жиынтықтарына қалыптасып, айқын некрозды-жаралы қабыну тудырып, бактериемия және токсинемия нәтижесінде клиникасында тұрақты қызбамен, жоғары уланумен, гепатолиенальды синдроммен, бөртпемен циклдік түрде өтетін антропонозды жұқпалы аурулар тобы.

Этиологиясы: Қоздырғышы – Salmonella typhi (Salmonella тұқымы, Д серологиялық тобы). Құрамында O, H, Vi антигендері бар. L– түрлеріне ауысу мүмкіншілігі бар.

Эпидемологиясы: Бірен-саран оқиғалар және топтанып ауру түрінде кездеседі

Ауру көздері:

- Науқас адам (сырқат бойы)

- Транзиторлы бактериятасымалдаушылар (1-3 апта бойы)

- Іш сүзектен кейін қалыптасқан жедел тасымалдаушылар (3 айға дейін) және созылмалы тасымалдаушылар (3 айдан аса)

Созылмалы бактерия тасымалдаушылар - аурудың негізгі көзі болып табылады.

Таралу механизмі: нәжіс-ауыз арқылы.

Таралу жолдары: алиментарлы, су арқылы, тұрмыстық қатынастар арқылы.

Адам ортасында осы ауруды қабылдау мүмкіншілігі 30-40%.

Маусымдылығы: жаз-күз айлары.

Иммунитеті: Көбінде аурудан кейін ұзақ тұрақты иммунитет қалыптасады.

Патогенезі: Аурудың дамуы келесі кезеңдерден өтеді:

· Қоздырғыштардың мықын ішектің дистальді бөлігіндегі лимфоидты түйіндеріне (пейер табақшалары мен солитарлы фолликулаларына) енуі.

· Бактериемия және токсинемия

· Паренхиматозды диссеминация

· Қоздырғыштардың сыртқы ортаға бөлінуі (нәжіспен, зәрмен, қақырықпен, термен т.б.)

· Иммунитет қалыптасыу - аурудың соңы:

- Сауығу

- Жедел және созылмалы бактерия тасымалдаушылықтың қалыптасуы (3-5%)

- Летальды соңы (0,2-0,3%)

Патологиялық анатомиясы: Айқын түрде өзгерістер мықын ішектің дистальді бөлігінде байқалады.

Олар циклдық түрде өтеді:

1. Ми тәрізді ісіну (инкубациялық кезеңнің аяғынан басталып сырқаттың 1 аптасында қалыптасады)

2. Некроздану (сырқаттың 1 аптасының аяғынан - 2 апта бойы)

3. Ойық жаралардың қалыптасуы (сырқаттың 3-ші аптасынан)

4. Ойық жаралардың тазалануы (4-ші аптада)

5. Ойық жаралардың жазылуы ( тыртық қалдырмай, сырқаттың 5-6 аптасында)

Клиникалық жіктелуі:

Өз бағыты бойынша:

- типті (жеңіл, орташа, ауыр)

- атипті

- жеңілденген өтетін түрлері:

- жасырын

- абортивті

- амбулаторлы

- аса ауыр түрлері:

- пневмосүзек

- менингосүзек

- нефросүзек

- колоносүзек

Клиникасы: Инкубациялық мерзімі 3-28 күнге дейін, орташа алғанда 9-14 күн.Сырқат типті түрінде - біртіндеп басталады.Негізгі клиникалық көріністері:Қызба - көбінесе тұрақты түрінде (кейде дұрыс емес немесе ремитирленген), ұзақтығы 2-3 аптаға дейін. Қызбаның өту түрлері:Вундерлих қызба сызығы (трапеция тәрізді тұрақты түрінде)

- Боткин қызба сызығы (толқын тәрізді)

- Кюльдишевский қызба сызығы (баспалдақ тәрізді)

1. Орталық жүйке жүйесінің зақымдалуы:

- Диффузды түрінде бас ауыру

- Ұйқысыздық

- Ауыр ағымда әр түрлі дәрежедегі тифозды статус белгілері (тежелу, көңілсіздік, мимикасының азаюы, кейде сандырақтау, елестеу, ориентацияның бұзылыу) байқалады.

2. Тері өзгерістері:

- Бозару

- Бөртпе (сырқаттың 8-12 күндерінде, розеола түрінде көрініп, аз мөлшерлі, көбінесе іш, кеуденің төменгі жағының терісінде орналасып, 2-3 күн бойы себіліп шығуы тән).

4.Ас қорыту жүйесінің зақымдалуы:

- Тәбеті төмендейді

- Тілі ісінеді (шеттерінде тіс іздері айқын байқалады), ортасы қалың қоңыр өзеңмен жабылған

- Пальпация кезінде мықын ішектің оң жағында шұрылдау анықталады.

- «Падалка» белгісінің оң болуы - оң жақ мықын аймағында перкуторлы дыбыстың тұйықталуы

3. Жүрек – қантамыр жүйесінің зақымдалуы:

- Салыстырмалы брадикардия

- АҚ төмендеуі (гипотония)

- Пульстың дикротиясы

4. Перифериялық қанның өзгерістері: 1-ші аптада шамалы лейкоцитоз болуына тиісті, одан кейін лейкопения қалыптасады, салыстырмалы лимфомоноцитоз, анэозинофилия тән.

Аурудың қайталануы (рецидивтер) 8-15% жағдайда кездеседі.

Асқынулары:

а) арнайы

- ішектен қан кету (0,5-8,9%)

- ішек перфорациясы (1,0-8,0%)

- инфекциялы – токсикалық шок (0,5-0,7%)

б) арнайы емес

- пневмония

- паротит

- холецистит

- миокардит, т.б. қабынулар

Диагностикасы: Клиникалық белгілері мен эпидемиялогиялық мәліметтері бойынша қойылған болжам диагноз келесі зертханалық әдістер арқылы дәлелденеді:

а) бактериологиялық

- гемокультура (қанды қызба кезеңі бойы өт қосылған ортаға себу - гемокультура бөлінгенде – абсолюттық диагностикалық маңызы бар)

- нәжіс пен зәрді қоректі орталарға себу (сырқаттың 2-ші аптасынан бастап). Диагностикалық маңыздылығы салыстырмалы. Клиникалық белгілерімен салыстыру қажет. Себебі бактерия тасымалдаушылардан да бөлінуі тиіс.

- розеолалардан, сүйек миынан бөлу сирек қолдануда, бірақ анықталған кезде – абсолютты маңызды болып табылады.

Іш сүзегінің сирек кездесетін түрлерінде (пневмосүзек, менингосүзек) қоздырғышты қақырықтан, ликвордан да бөлуге болады – маңыздылығы 100%.

б) серологиялық әдістер (сырқаттың 2-3 аптасынан)

- Видаль реакциясы (аггллютинация әдісі) – арнайы емес

- тура емес гемагглютинация реакциясы (ТЕГР)

Салыстырмалы диагностикасы: көбінесе қызбамен және уланумен өтетін аурулармен жүргізіледі:

- грипп

- бөртпе сүзегі

- Брилль ауруы

- бруцеллез

- инфекциялық мононуклеоз

- Ку-қызба

- лептоспироз т.б.

Емдеу: Тек қана ауруханада жүргізіледі.

1. Күн тәртібі – қатал түріде төсектік . (дене қызуының қалпына келгеннен 10-11 күнідері)

2. Үстел №4 немесе №1 (асқынған кезде)

3. Этиотропты ем (антибиотикотерапия дене қызуының қалпына келгеннен 10-11 күнідері).

- левомецитин (0,5 тәулігіне 4 рет ауыз арқылы) немесе левомецитин сукцинат (1,0х3 рет б/е немесе тамыр ішіне).

- ампициллин (2 млн бірлік тәулігіне 1-6 рет б/е.)

- бисептол-480 (2дх3 рет).

- ципрофлоксацин (500-750мг х 2 рет, ауыр түрлерінде тамыр ішіне 200-100 мг тәулігіне 2 рет).

- норфлоксацин немесе афлаксацин (400, 800 мг х 2 рет)

4. Дезинтоксикациялық ем (гемодез, реополиглюкин т.б. сұйықтықтар 30-50 мл/кг салмаққа).

5. Витаминды препараттар (В1, В6, С, поливитаминдер) .

6. Иммунитетті көтеретін препараттар (адаптогендер).

7. Клиникалық көрсеткіштеріне қарай ем.

ДИЗЕНТЕРИЯ (ШИГЕЛЛЕЗ)

Дизентерия – Shigella тұқымдас бактериялармен шақырылатын, нәжіс-ауыз механизмімен берілетін, ағзада көбінесе тоқ ішектің дистальды бөлігін зақымдап, клиникасында колитикалық және жалпы улану синдромдарымен сипатталатын, жедел және созылмалы түрінде өтетін антропонозды ауру.

Этиологиясы: Қоздырғышы Shigella тұқымының Enterobaсterioceae туысына кіреді. Shigella-лар 4 тоқа (А, В, С, Д) және 4 түрге бөлінеді.

- Sh.disenteriae (Григорьев-Шига, Штицер-Шмитца)

- Sh.flexneri (Ньюкастл, Ларджил-Сакс)

- Sh.boidii

- Sh.sonnei

Шигелланың 50-ден астам сероварианттары белгілі. Морфологиялық құрамдарында айырмашылықтары жоқ (ұсақ, Грамм теріс, қозғалмайтын таяқшалар) .Құрамында О және К антигендері бар. Шигеллалар эндотоксин бөледі, ал Sh. disenteriae экзотоксинді де өндіреді. (энтеро-, нейро- және цитотоксикалық белсенділігі бар).

Антибактериальді препараттарға полирезистенті және сыртқы ортаға төзімді.

Эпидемиологиясы: Антропонпоздар. Барлық жерде кездеседі. Григорьев-Шига дизентерия оң түстік Азия және Африкада ғана кездеседі.

Инфекция көздері:

- жедел және созылмалы дизентериямен ауру адамдар.

- транзиторлы бактериятасымалдаушылар.

Көбінесе эпидемиологиялық қауіптілікті жедел түрімен ауыратындар төндіреді. Олардың ішінде ең қауіптісі қоғамдық тамақтану саласындағы жұмысшылар.

Таралу механизмі: нәжіс –ауыз арқылы.

Таралу жолдары:

- Су арқылы (Sh.flexneri, Sh.boidii)

- тағам (Sh.sonnei),

- тұрмыстық – қатынас арқылы.

Маусымдылығы: Жаз немесе жаз-күз айлары.

Қабылдаушылық: Жоғары деп есептеледі, әсіресе, кішкентай балалар мен қарт адамдар арасында.

Иммунитеті: 1-2 жыл мезгілінде арнайы түрінде қалыптасады.

Патогенезі: Асқазанға түскен шигеллалардың бір қатары жойылады. Ащы ішекке жеткен шигеллалар - инвазиялық қасиеттеріне байланысты энтероциттерге енеді. Олардың тіршілік әрекеті бойынша энтеро- және цитотоксиндер, ал ыдыраған кезде - эндотоксин бөлінеді.

Эндотоксинемия - улану синдромын шақырады, энтеро- және цитотоксиндер мен эндотоксиннің жергілікті әсерінен диарея синдромы туады (бұл кезде ол сулы – электролитті түрінде өтеді).

1-3 тәулік аралығында шигеллалар тоқ ішекке жетіп, колоноциттерге қалыптасып, диентерияға тән колит синдромын тудырады. Шырыш қабатында қалыптасқан шигеллалар фагоцитоз әсерінен токсикалық заттар бөліп, ағзаға жалпы және жергілікті әсер етеді.

Токсиндердің әсері шигеллалардың түрлеріне байланысты. Мысалы Григорьев - Шига қоздырғышы бөлетін экзотоксин мен энтеротоксины айқын нейротоксикалық әсерімен сипатталады, нәтижесінде өте жоғары улану белгілерімен өтеді. Қосымша бұл дизентерияға бактериемия да тән.

Басқа шигеллалардың токсиндері (эндотоксин мен цитотоксиндер) көбінесе жергілікті әсер етіп, басым түрінде диарея (колит) синдромымен өтеді.

Дизентерияда шырыш қабаттардың жасушаларының зақымдануынан көптеген белсенді биологиялық заттар (гистами, серотонин, кинин, простагландиндер) шығып, келесі бұзылыстарды тудырады:

- Ішек қабырғасының микроциркуляциясының бұзылуы.

- Қабыну процессін ұлғайту.

- Ішек функциясының бұзылуы (сіңіру, моторлы-эвакуаторлы, алмасу прцесстері)

Имммунды жетіспеушілік, қолайсыз преморбитті жағдайлар, қосалқы аурулар, ішек дисбактериозы болған жағдайда процесс созылыңқы немесе созылмалы ағымға айналуы мүмкін.

Патологиялық анатомиясы: Патоморфологиялық өзгерістер дизентерияда көбінесе тоқ ішектің дистальді бөлігінде көрінеді. Қабынудың келесі түрлері қалыптасуы мүмкін:

- катаральді

- катаральді – эрозиялық

- катаральді – геморрагиялық

- ойық – жаралы

- фибринозды -некрозды

Клиникасы: Дизентерияның клиникалық жіктелуі:

1. Жедел дизентерия (3 айға дейін )

- колиттік түрі (жеңіл, орташа, ауыр)

- гастроэнтероколиттік түрі (жеңіл, орташа, ауыр)

2. Созылмалы дизентерия (3 айдан 2 жылға дейін)

- рецидивті түрі

- үзіліссіз түрі

3. Бактериятасымалдаушылық түрі (транзиторлы)

Инкубациялық кезеңі бірнеше сағаттан (6-12 сағат) 7 тәулікке дейін. Орташа есеппен 2-3 күн.

Дизентерияның типті түрінің клиникасында екі синдром анықтылады:

- колиттік

- жалпы улану

Басталуы жедел, жиі колиттік синдромның белгілерімен көрінеді:

- іштің толғақ тәрізді ауырсынуы (көбіне сол жақ мықын аймағында).

- іш өту, жиі, сұйық нәжіс (3-5-тен тәулігіне 20 рет), нәжіс мөлшері азайып, шырыш пен қан араласады. Нәжіс түрі «ректальді қақырық» тәрізді болады.

- сигма тәрізді ішект тығыздалып, ауырсынады.

- жалған шақырулар тенизмдер

Жалпы улану синдромы кейінірек пайда болады (2-3 сағаттан кейін):

- дене қызуы жоғарлайды (қалтыраумен немесе қалтыраусыз) 2-3 тәулік бойы;

- әлсіздік, бас ауруы, лоқсу, құсу, тәбеті төмендейді.

Гастроэнтероколиттік түріне тән:

- қысқа инкубациялық кезең (6-8 сағат)

- жедел басталуы, жалпы улану белгілері және гастроэнтерит көріністері.

Колит белгілері аурудың 2-3 күнінде қалыптасады. Осы клиникалық түрінде сусыздану синдромы туу мүмкін.

Дизентерияның созылмалы ағымы 2-5% кездеседі. Созылмалы дизентерияның рецидивті ағымында ремиссия кезеңдері болады, ал үзіліссіз ағымында болмайды.

Бактерия тасымалдаушылық (транзиторлы) туралы келесі жағдайда айтуға болады:

- шигелланың капрокультурасы бөлінсе

- алдынғы 3 айында диарея болмаса

- қанның серологиялық зерттеуі теріс қорытынды берсе

- ректоманоскопияда патоморфологиялық өзгерістер анықталмаса.

Асқынулары:

- инфекциялық-токсикалық шок

- гиповолемиялық шок

- аралас шок

- ішектен қан кету

- перитонит (перфорацияланған ойық жара кезінде)

- тік ішектің айналып түсу

- анустың жарылуы

Болжамы:

- сауығу

- созылмалы түріне өтуі (2-5% ауруларда)

- дизентериядан кейінгі колит

- ішек дисбактериозы

Диагностикасы: Дизентерия диагнозының негізделуі:

- клиникалық белгілер (колиттік және улану синдромдары)

- эпидемиологиялық мәліметтер

- зертханалық тексерулер

Зертханалық тексеулер :

бактериологиялық зерттеу (нәжісті, құсық массасын тексеру)

- серологиялық зерттеу (ПГАР)

- аллергиялық сынама

- арнайы емес әдістер

- копрологиялық зерттеу

- ректоромоноскопия

Салыстырмалы диагностикасы:

- тағам токсикоинфекция

- сальмонеллез

- холера

- амебиаз

- эшерехиоз (дизентерия тәрізді дисбактериоз түрі)

- тік ішектің рагы

- арнайы емес жаралы колит

- иерсиниозбен және басқа диареямен өтетін аурулармен.

Емдеу: Дизентерия емдеуін ауруханада және үйде жүргізуге болады. Госпитализация клиникалық және эпидемиологиялық жағдайларға байланысты жүргізіледі.

- диета №4

- емдік – қорғаныс күн тәртібі

- этиотропты ем; берілетін препараттар (фуразолидон, невиграмон, метациклин, эрсефурил, интетрикс, ципрофлоксацин); жеңіл түрінде әдеттегі дозаларымен 3-4 тәулік, орташа және ауыр ағымында 5-7 күн. Антибактериальды препараттар ауыр ағымында қолданылады (аминогликозидтер, цефалоспориндер, фторхинолондар)

- патогенетикалық ем; улану синдромы айқын кезінде.

- дезинтоксикациялық ем жүргізіледі

- регидратациялық ем – дегидратация кезінде

- иммундық реактивтілік жоғарлататын препараттар (метилурацил, пентоксил, дибазол)

- ферменттер (креон, фестал, линекс, хилак-форте)

- эубиотиктер (бифидум бактерин, лактобактерин, бактисубтил, бактиспорин)

- физиотерапия

- симптоматикалық ем (анальгетиктер, спазмалитиктер).

Алдын алу: жалпы санитарлық-гигиеналық шаралар, таралу жолына бағытталған шаралар.

САЛЬМОНЕЛЛЕЗ

Сальмонеллез – Salmоnella тұқымдасының көптеген бактерияларымен шақырылатын, нәжіс-ауыз механизмімен жұғатын, клиникасында улану белгілерімен қатар асқазан – ішек жолдарын зақымдап, гастроинтестинальды, сирек жағдайда генерализденетін жедел зооантропонозды бактериальды инфекция.

Этиологиясы: Қоздырғышы - сальмонеллалар; Salmоnella тұқымының Enterobakterioceae туысының ұсақ, қозғалмалы, Грамм теріс таяқшалары. Сальмонеллалар 7 топқа (А, В, С, Д және т.б.) және олардың әрқайсысы көптеген сероварларға бөлінеді. Қазіргі күнде 2000-нан аса әр түрлі сероварлары белгілі, соның ішінде 700-і адам үшін патогенді. Жиі кездесетін түрлері: S. typhi murium, S. enteriditis, S. heidelberg, S. anatum.

Антигендік құрамы: О-соматикалық, Н-талшықты, К-беткейлік (капсулалық); кейбір сероварларда Vi-антиген (варуленттік антигені) және М-антиген (шырышты) болуы мүмкін. Сальмонеллалар эндотоксин және экзотоксин (энтеротоксин және цитотоксин) бөледі. Сыртқы ортада тұрақты болады.

Эпидемиологиясы: Зооантропоноз. Таралымы өте кең.

Сальмонеллез ауруханаішілік инфекция ретінде жиі кездеседі.

Инфекция көзі:

- ауылшаруашылық малдары (ірі – қара мал, шошқалар, қойлар және т.б.)

- үй және жабайы құстар

- ауру адам

- бактерия тасымалдаушылар (транзиторлы, жедел, созылмалы)

Таралу механизмі: нәжіс-ауыз арқылы

Таралужолдары: алиментарлы (негізгісі – су арқылы)

- тұрмыстық қатынас (көбінесе ауруханаішілік инфекцияда кездеседі)

Таратушы факторлар:

- Ет және ет тағамдары (70%-ға дейін)

- Құс еті мен балық (27%)

- Жұмыртқа (12%)

- Сүт және сүт тағамдары (7%)

- Жемістер, көкөністер (3%)

Маусымдылығы: жаз айлары, жыл бойы кездесуі мүмкін.

Абылдаушылық: Жасқа байланысты – көбінесе 2 жасқа дейінгі балалар мен қарт адамдар ауырады. Сонымен қатар бірен-саран немесе топтаған адамдардың ауыруы байқалады.

Иммунитеті: Спецификалық түрінде қалыптасады. Аурудан кейін бактериятасымалдаушылық қалыптасу мүмкіншілігі жоғары.

Патогенезі: Аурудың даму мүмкіншілігі қоздырғыштың енген мөлшеріне және организмнің резистенттігліне байланысты.

Сальмонеллалар асқазаннан өтіп , он екі елі ішек және ащы ішек тіндеріне енеді (шырышты қабаттың макрофагтарына), → көбейеді, → шажырқай лимфа түйіндеріне жетеді, → қанға түседі (бактериемияны туғызады), → процестің жайылуына мүмкіндік береді (сальмонеллалар түрлі мүшелер мен тіндерге барады, ең бірінші бауыр мен көкбауырға).

Сальмонеллалардың көбею процессі олардың ыдырауымен қатар жүреді, ыдыраған кезде эндотоксин бөлінеді. Эндотоксин жергілікті (энтерит) және жалпы әсер (токсинемия) көрсетеді. Нәтижесінде улану және диарея ( көбінесе сулы - электролитті) синдромдары туады. Уланудың себебі эндотоксинемия және бактериемия болады.

Диареяның себептері:

- Энтеротоксиннің әсерінен аденилциклаза және гуанилциклазаның белсенділігі жоғарлайды.

- Жасушалар ішінде биологиялық заттар көбейеді (цАМФ, цГМФ)

- К мен Na иондарының орналасуы бұзылады. Нәтижесінде көптеген сұйықтықтар мен тұздар ішек қуысына бағытталып жиналады . Іш өту мен құсудың себебі болады, дегидротация және деминерализация дамиды.

Генерализация кезінде айқын түрдегі бактериемия мен токсинемия себебінен сальмонеллалар ішкі ағзалар мен лимфа түйіндерінде жиналып көбейеді де жайылады (сүзек тәрізді және септикалықклиникалық түрлерінің себебі болады).

Патологиялық анатомиясы:

Гастроинтестинальды түрінде – гастрит, энтерит, колит; жайылған түрінде – бауыр, бүйрек және т.б. мүшелерде ошақты некроздық және дистрофиялық өзгерістер болады.

Клиникасы:

Сальмонеллездің клиникалық жіктелуі:

1. Гастроинтестиналдық түрі (99%):

1) гастритикалық түрі

2) гастроэнтериттік түрі

3) гастроэнтероколиттік түрі

1. Генерализденген түрі (жайылған):

1) сүзек тәрізді түрі (сирек)

2) септикалық түрі (өте сирек)

1. Бактерия тасымалдаушылық:

1) жедел (3 айға дейін)

2) созылмалы (3 айдан жоғары)

3) транзиторлық (өткінші)

1. Субклиникалық түрі:

Кейінгі кезде сальмонеллез ауруханаішілік инфекция түрінде жиі кездеседі.

Гастроинтестиналдық түрі:көбінесе гастроэнтериттік түрінде кедеседі.

Инкубациялық кезең 2-3 сағаттан 2-6 тәулікке дейін; ауруханаішілік инфекцияда 8-10 күнге дейін.

Бастапқы кезең: басталуы жедел, көбінесе улану белгілерімен (әлсіздік, бастың ауруы, қалтырау, дене қызуының 38-39⁰С-ке дейін көтерілуі).

Өршу кезеңі: Сырқаттың 2-3-ші күндерінде асқазан – ішек жолдарының зақымдалу белгілері (жүрек айну, құсу, іш өту, іштің ауырсынуы) байқалады.

Құсу бірнеше рет қайталанады. Іші тәулігіне 2-3 реттен 15-20 ретке дейін өтеді (өте сұйық, көп мөлшерде, су тәрізді, жасыл түсті, көпірген, жағымсыз иісті, қорытылмаған тағам қалдықтары қосылған, кейде жалқақ араласқан (гастроэнтероколиттік вариантында). Дене қызуының жоғарлауы 2-4 тәулікке дейін, диарея 5-7 күнге, сирек кезде 10 күнге созылады.

Ағымы - жеңіл, орташа, ауыр түрде өтуі мүмкін.

Сусыздану синдромы әр түрлі дәрежеде дамыйды.

Гастроэнтероколиттік түрінде іштің төменгі бөлігінде қатты ауырсыну, нәжіске қан, жалқық араласады, жалған шақырулар, тенизмдер мазалайды.

Жайылған (генерализденген) түрі:

Сүзек тәрізді түрі: Бастапқы кезеңде - гастроинтестинальды көріністер немесе улану белгілері (бас ауру, жоғары қызба, қалтырау, әлсіздік) болады.

Өршу кезеңі:

- қызба (38-39⁰С) – толқын тәрізді немесе дұрыс емес түрде, 10-14 күн бойы;

- салыстырмалы брадикардия;

- адинамия, бас ауру, ұйқысыздық;

- терінің бозғылттығы;

- кеуде және іш терісінде розеолезді бөртпе;

- бауырдың және көкбауырдың ұлғаюы;

- іштің кебуі.

Септикопиемиялық түрі:

Бастапқы кезеңі - қысқа мерзімді гастроэнтерит түрінде өтеді.

Өршу кезеңінде:

- гектикалық түрде қалтыраумен және тершеңдікпен өтетін қызба;

- басының қатты ауруы, елестету, сандырақтау мүмкін;

- миалгия;

- тері қабаттары бозғылт немесе жасыл – сары түсті;

- геморрагиялық бөртпе (петехиялар);

- бауырдың және көкбауырдың ұлғаюы;

- екіншілік ошақтар қалыптасу (пневмония, плеврит, абсцесстер, эндокардит, артрит, остеомиелит және т.б.).

Сальмонеллездің соңы:

- сауығу (негізгі)

- жедел (3 айға дейін) және созылмалы (3 айдан аса) бактерия тасымалдаушылық

- өліммен аяқталуы (сирек)

Транзиторлы бактерия тасымалдаушылықтың анықталатын жағдайлары:

- нәжістің бактериолоиялық зерттеуінде 1-2 рет сальмонеллалардың табылуы, ары қарай зерттеуде 3 рет теріс болуы;

- зерттеу кезінде және 3 ай бойы клиникалық белгілердің болмауы;

- динамикада серологиялық зерттеулердің нәтижелерінің теріс болуы.

Диагностикасы: Сальмонеллез диагнозы негізінен клиникалық белгілеріне, эпидемиологиялық мәліметтерге және зертханалық зерттеу нәтижелеріне сүйеніп қойылады.

Зертханалық әдістер:

- бактериологиялық (нәжіс, құсық массалары, асқазан шайындысы, зәр, қан, өт және т.б. зерттеуге алынады)

- серологиялық (ИФА, АР, ПГАР)

Салыстырмалы дтагностикасы салмонеллездыңклиникалық түрлеріне байланысты жүргізіледі.

- тағам-токсикоинфекциясымен

- жедел дизентериямен

- холерамен

- иерсиниоздармен

- вирусты гастроэнтериттермен

- басқа терапиялық және хирургияық аурулармен ( миокард инфарктісі, жедел аппендицит, холецистит, панкреатит, аденексит, мезенетерикалық қан тамырларының тромбозы және т.б.) жүргізіледі.

Емдеу. Сальмонеллездің емі үйде және ауруханада жүргізіледі. Ауруханаға науқасты клиникалық-эпидемиологиялық көрсеткіштер бойынша жатқызылады.

Емдеу сальмонеллездің түріне және ауырлық дәрежесіне қарай кешенді түрде жүргізіледі:

- асқазанды, ішекті шаю

- сақтандыру тәртіп

- диета №4

- басым синдромдарға байланысты патогенетикалық ем (интоксикацияда – дезинтоксикациялық ем; сусыздану кезінде – регидратацияық) тағайындалады

- энтеросорбенттер (тагансорбент, энтеродез, смекта және т.б.)

- этиотропты ем гастроинтестинальды түрінің орташа және ауыр түрінде және жайылған түрінде қолданылады (левомицетин, ампициллин)

- фторхинолондар (гентамицин сульфат, цефалоспориндер).

- Жайылған түрлерінде аминогликозиттер мен фторхинолондарды қатар қолданған тиімді.

- симптоматикалық

Алдын алу:

1. Тағамдарды дайындау кезіндегі санитарлы-гигиеналық талаптарды сақтау.

2. Емдеу мекемелерінде санитарлық-эпидемиологиялық тәртіпті сақтау (ауруханаішілік сальмонеллездің профилактикасы).

ХОЛЕРА

Холера (тырысқақ) - Vibrio cholerae қоздырғышымен шақырылатын, экзотоксиннің әсерінен сулы-электролитті диареямен және оның нәтижесінде туатын сусыздану синдромымен жедел өтетін аса қауіпті ішек антропонозды инфекциясы.

Тарихи мәліметтер

1817 ж-ға дейін холера тек қана Оңтүстік-шығыс Азияда, көбінесе Индияда тараған ауру болған. 1817-1936 жж - Азияттық холераның 6 пандемиясы өтті. 1961 жылдан бері - 7-ші пандемия. Қазіргі күнде холера 40-тан астам мемлекеттерде тіркелген. Жыл сайын дүние жүзінде холерамен 300-500 мың адам ауырады, өлім көрсеткіші 1-4%. Қазақстанда холера жан-жақтан әкелінген бірен-саран оқиғалармен көрінеді.

Этиологиясы: қоздырғышы Vibrio cholerae

1. Vibrio cholerae classica- азиаттық классикалық холераның қоздырғышы

2. Vibrio cholerae Эль-Тор - Эль-Тор холераның қоздырғышы

Вибриондар: өте қозғалмалы, үтір түрде иілген, грамм теріс қысқа таяқшалар. Аэроб, оптимальды температурада (37˚С), сілтілі ортада жақсы өседі. Сыртқы ортаның температурасы 17 ˚С-тан жоғары, су көздерінде өте төзімді. Антигендік құрамы: О- соматикалық антиген, Н- жіпшелік антиген. Антигендік қасиеті бойынша О1 серотопқа кіреді.О1 антиген - А,В,С компонеттерінен құрастырылады.

Келесі серотоптарға бөлінеді:

1.Инаба (АС)

2.Огава (АВ)

3.Гикошима (АВС)

Холера вибрионы 3 токсикалық зат бөледі:

1. Эндотоксин – иммуногенді әсер

2. Экзотоксин-холероген – диареямен сусызданудың негізгі себебі

3. Өткізгіштік факторы - жасуша мембраналарымен тамырлардың өткізгіштігін жоғарылатады.

Эпидемиологиясы:Антропоноз. Аса кауіпті инфекциялар қатарына кіреді.

Инфекция көздері:

1. Холераның типті және атипті түрлерімен ауыратын адамдар (1 гр нәжіспен 10^7- 10⁹ микроб бөліп шығарады)

2. Вибрион тасымалдаушылар (сау, транзиторлы, реконвалесценттер) -(1 гр нәжіспен 10^2- 10⁵ микроб бөліп шығарады)

Классикалық холерада инфекция көзі - көбінесе типті түрімен науқастанған адамдар.

Эль-Тор холерада инфекция көзі – көбінесе атипті түрімен науқастанған адамдар және тасымалдаушылар.

Таралу механизмі:нәжіс-ауыз арқылы

Таралу жолдары:

- су арқылы (көбінесе)

- алиментарлы

- тұрмыстық қатынас арқылы

Адамдардың инфекцияны қабылдау мүмкіншілігі өте жоғары – 100% -ке дейін. Эндемиялық ошақтарда көбінесе балалар мен қарт адамдар ауырады.

Патогенезі:Холера вибриондары асқазаннан өтіп, ащы ішектің қуысына түседі. Энтероциттерге жабысып – адгезия-шырыш қабаттарында 12-24 сағаттың ішінде көбейеді (колонизацияланады),токсикалық заттарды бөледі. Патогенездің негізгі факторы экзотоксин (диареяның себебі). Экзотоксин энтероциттердің ішіне өтіп, аденилциклазаны белсендендіреді, цАМФ шығуын көбейтеді, ішек сөлінің секрециясын күрт жоғарлатады (гиперсекреторлы процесс туады, 1 сағатта 1 литр суйықтық өндіреді). 1 литр сүйықтықпен организмнен 5,0г NaCl, 4,0г натрий гидрокарбонаты, 1,0г КСІ сыртқа шығады.

Диареяның түрі – сулы-электролитті. Ол сусыздану, деминерализацияны туғызады. Нәтижесінде гиповолемия (абсолюттік), микроциркуляцияның бұзылыстары, тканьды гипоксия, ацидоз, метаболиялық бұзылыстар туады.

Клиникасы:

Инкубациялық кезеңі: 1-2 күннен 5 тәулікке дейін.

Басталуы жедел. Продромальды белгілер сирек кездеседі (12-17% көбінесе Эль-Тор холерада).Холераның ең бірінші көрінісі: аяқ астынан пайда болатын диарея (тәулігіне 3-10 реттен 30 ретке дейін), іш өту ауырсынусыз болады.

Холераға тән нәжіс: сулы, көп мөлшерде (300 мл-ден 1 литрге дейін) , түссіз, иіссіз, «күріш суы» тәрізді, құрамы изотониялық сұйықтыққа тән.

Құсу - іш өтуден кейін, жүрек айнусыз, жиі, сулы, «фонтан тәріздес» болады.

Сырқат басынан бірнеше сағаттан кейін сусыздану синдромының алғашқы белгілері пайда болады:

- Шөл

- бұлшық еттердің әлсізденуі

- адинамия

- балтыр еттердің ауырсынып, тартылуы

- тахикардия

- гипотония

- тыныс алуының жиіленуі

- терінің бозғылттығы

Одан кейін бет әлпеті жүдеп, көз айналасы көгеріп, тері тургоры төмендеп, шырыш қабаттары құрғап, цианозданады.

Холераның клиникалық патогенетикалық жіктелуі:

(В.И^.Покровский^, 1973ж)

1-дәрежедегі дегидратация - сұйықтықты дене салмағынан 3%-ке дейін жоғалту

2-ші дәрежедегі дегидратация - сұйықтықты дене салмағынан 4-6%-ке дейін жоғалту

3-ші дәрежедегі дегидратация - сұйықтықты дене салмағынан 7-9%-ке дейін жоғалту

4-ші дәрежедегі дегидратация - сұйықтықты дене салмағынан 9-10%-тен жоғары.

Дегидратацияның 1-ші дәрежесі 50-60% науқастарда болады. Іш өту 3-10 рет. Жоғалтқан сұйықтықтың мөлшері 1-3%-тен аспайды. Тері қабаттары өзгеріссіз. Кейбіреуінде акроцианоз. Шырыш қабаттарының сәл құрғауы. Дене қызуы қалыпты (әлсіздік, бас айлануы). Сырқаттың ұзақтығы 3-4 тәуліктен аспайды.

Дегидратацияның 2-ші дәрежесі 20-25% науқастарда болады. Жоғалтқан сұйықтықтың мөлшері 4-6%-ке жетеді. Іш өту жиілігі 15-20 рет. Нәжісі сулы, «күріш суы» тәріздес. Сусыздану белгілері өте жылдам дамиды: әлсіздік, бас айналу, шөлдеу, қайталанған құсу, терісінің бозғылттануы, суық тер жабуы, акроцианоз, балтыр бұлшық еттерінің тартылуы. Дене қызуы қалыпты, тері қатпарлары баяу түрде жазылады. Тахикардия, гипотония, аздаған олигурия.

3-ші дәрежедегі дегидратация 8-10% науқастарда кездеседі: Жоғалтқан сұйықтықтың мөлшері 7-9%-ке дейін жетеді. Іш өту жиілігі санаусыз.Дене қызуы төмендей бастайды. Сусыздану белгілері өте айқын және өте жылдам дамиды.Ауырған адамның көзі ішіне кіріп, бет әлпеті өткірленеді. Тері тургоры төмендеп, қатпарлары жазылмайды, «кір жуғыштың қолы» деген белгі айқындалады, жайылған акроционоз анықталады. бұлшық еттері тартылады, дауысы қарлығады, тахикардия, гипотония, олигурия.

4-ші дәрежедегі дегидратация 8-10 %науқастарда кездеседі. Клиникасында гиповолемиялық шок белгілері алға шығады. Артериалды қысымы 30/0 мм.с.б. немесе анықталмайды, жіп тәрізді пульс, үстемелі демікпе, анурия, цианоз, сопор, кома.

Холераның типті және атипті түрлері бөлінеді.

Атипті түрлері:

- Жылдам өтетін холера «найзағай тәрізді»

- Құрғақ холера

- Іш өтусіз, құсықсыз өтетін холера

- Геморрагиялық синдроммен өтетін холера

Эль-Тор холераның ерекшеліктері:

- Көбінесе жеңіл, жасырын түрлерінде өтеді.

- 17-21% науқастарда продромальды белгілер болуына тиісті.

- Сырқаттың басында субфебрильді қызба болуы мүмкін.

- Жүрек айнумен, ішінің ауырсыну белгілері болуы тиісті.

Диагностикасы:

- Клиникалық белгілері

- Эпидемиологиялық белгілері

- Зертханалық әдістер:

- Бактериологиялық зерттеу (құсық, нәжіс)

- Серологиялық зерттеу (АР және ПГАР)

- Иммунофлюоресцентті

Салыстырмалы диагностикасы:

- Сальмонеллезбен,

- тағам-токсико инфекциямен,

- дизентерияның атипті түрімен,

- вирусты диареяларымен т.б.

Емдеу:

Негізгі емі - регидратация; 2 сатымен жургізіледі:

1.Ауруханаға жатқызылғанға дейінгі жоғалтқан сұйықтықты толтыру

2.Ары қарай шығып жатқан сүйықтықтықпен минералдарды қалыптастыру.

- Оральды регидратация - регидрон, оралит, цитроглюкосолан

- Парентеральды регидратация- полиионды сүйықтықтықтарды тамыр ішіне еңгізу(ацесоль, трисоль, дисоль, квартасоль т.б.)

- Этиотропты ем: тетрациклин, доксициклин, сифлокс, фторхинолондар (офлоксацин, ципрофлоксацин т.б.)

Алдын алу және эпидемияға қарсы шаралар:

Аса қауіпті инфекция кезіндегі ресми түрінде бекітілген шараларды толық жүргізу.

ТАҒАМ ТОКСИКОИНФЕКЦИЯСЫ (ТТИ)

ТТИ – су-тұз алмасуының бұзылуымен, асқазан-ішек жолдарының жоғарғы бөлімінің бұзылыс симптомдарымен сипатталатын және адам ағзасынан тыс экзотоксин бөлуге қабілетті, шартты-патогенді бактериялармен шақырылатын жедел қысқа мерзімді ішек аурулары тобы.

Этиологиясы: ТТИ – қоздырғышы көптеген шартты-патогенді бактериялар түрлері. Өзінің тіршілігі кезінде адам ағзасынан тыс экзотоксин өндіреді. Экзотоксин түрлері:

- Энтеротоксин

- Цитотоксин

Олардың ішіндегілері:

Жиі кездесетін қоздырғыштар:

- Cl.perfringens

- Pz.vulgaris

Энтеротоксин өндіретіндер:

- Bac.cereus

- Citrobacter

Цитотоксин бөлетіндер:

- Klebs. Pneumonia

- Enterobacter cloacae

- St. aureus

Эпидемиологиясы: Қоздырғыштардың табиғатта таралуы өте кең.

Инфекция көздері: Пиодермия, ангина, іріңді жаралары бар амдар, маститпен зардап шегуші жануарлар. Қоздырғыштар сыртқы ортаның әр түрлі заттарында кездеседі.

Таралу жолы: алиментарлы.

Ауру бактериялардың токсин бөліп шығаратын штаммаларымен инфекцияланған тағамдарды қолданғанда туады.

Таралу факторлары: бактерияларға қоректік орта болып табылатын кез келген тағамдық өнімдер.

Сырқат топтық, өршу мен кейде экспозивтітүрінде көрінеді.

Маусымдылығы байқалмайды, бірақ жазғы мезгілде – жиі кездеседі.

Патогенезі: Инфекцияланған тағаммен бірге асқазанға көп мөлшерде экзотоксиндер мен бактериялар түседі.

Токсиндер асқазанның шырышты қабатына әсер ету уақытынан клиникалық дамуына дейін көп жағдайларда 30 минут жетеді (көбінесе 2-6 сағ).

Токсиннің түріне, дозасына, сонымен қатар тағамдық өнімдерде болатын бактериялар табиғи-токсикалық заттарға байланысты.

Энтеротоксиннің әсері - ферментті бұзылыстарды тудыру: аденилциклаза мен гуанилциклаза белсенділігі жоғарылап, ЦАМФ, ЦГМФ шығуын көбейтеді, нәтижесінде сұйықтық пен тұздар асқазан-ішек қуысына көбейіп шығуынан сулы-электролитті диарея қалыптасады

Цитотоксиннің эпителиальді жасушалардың мембраналарын зақымдап, ішек қабырғасының өтімділігін жоғарлатып әр түрлі токсикалық заттардың сіңірілуіне жол береді. Нәтижесінде улану, микроциркуляция бұзылыстары, жергілікті қабыну өзгерістері туады.

Клиникалық көріністері: Инкубациялық кезең 30 минуттан 24 сағатқа дейін.

ТТИ-ң клиникалық көріністері бір-біріне ұқсас әр түрлі этиология түрінде көрінеді. Барлық ТТИ-ға тән:

- өткір басталу

- жедел даму

- асқазан-ішек жолдарының қызметінің бұзылуы (гастрит, гастроэнтерит); нәжісі сулы, сұйық, қорытылмаған тағам қалдықтарымен.

- Улану синдромы (қысқа мерзімді)

- адекватты терапия кезінде симптомдардың жедел қайтымды болуы (сырқаттығ ұзақтығы 1-3 тәуліктен аспайды).

- Ауырлығына байланысты гемодинамикалық бұзылыстар, дегидротация белгілері.

Клиникалық көріністерінің ерекшелігі қоздырғыш түріне байланысты болады.

Стафилококкты ТТИ кезіндегі этиология – ең қысқа мерзімді инкубациялық кезең (30-60мин)

Ұзақ мерзімді:

- үзіліссіз жиі құсу

- іштің қатты іш теспесі тәрізді ауырсынуы (кіндік маңайының, эпигастрий аймағының)

- бас айналу, коллапс, цианоз симптомдарының тез және жиі байқалуы.

Диагностикасы: Клиникалық және эпидемиологиялық мәліметтер бойынша.

Патогенді қоздырғыштардың этиологиялық ролін шетке шығарудың маңызы зор.

Бұл үшін:

- бактериологиялық әдіс (нәжіс, құсық, тағам өнімдерін зерттеу)

- РА бөлінген аутоштаммның динамикадағы антиденелер титрінің өсуін бақылау.

Салыстырмалы диагностикасы:

- Жедел ішек инфекцияларымен

- Дисбактериозбен

- Уланулармен.

Емдеу:

1. Асқазан мен ішекті шаю;

2. Дегидротациялық, кейде дезинтоксикациялық ем.

БОТУЛИЗМ

Ботулизм -анаэробты қоздырғыштың ботулотоксинімен шақырылатын, орталық нерв жүйесі және жұлынның зақымдалуынан салдану синдромымен өтетін жедел токсико- инфекциялық ауру.

Ботулизмнің 3 түрі бар:

1. Тағамдық ботулизм 98-99%

2. Ана сүтімен қоректенетін балалар ботулизмі

3. Жара ботулизмі (инфекцияланған жаралар арқылы түседі)

Этиологиясы:

Қоздырғышы : Clostridium botulinum

· анаэробты,

· спора түзуші

· қозғалмалы ірі таяқшалар.

Түрі белгілі: A,B,C,D,E,F,G.

Спора – вегетативті түрі- ботулотоксин

Споралар өте төзімді (100⁰ С- 5 сағат бойы төзімді,120˚-30 минут сақталынады).

Вегетативті түрлері 60⁰ температурада лезде жойылады.

Ботулотоксин табиғатта ең күшті биологиялық удың бірі (адамға летальды дозасы- 0,3мкг). 80˚С –температурада 30 минутта, 100˚С-10 минутта нейтралданады.

Ботулотоксиннің құрамы:

- нейротоксин,

- гемагглютинин,

- токсикалық емес белок- протектин.

Эпидемиологиясы:

Ботулизм – ең қаупті ас- токсико инфекция болып табылады .

Инфекцияның негізгі резервуары-жылы қанды (сүткөректілер) және суық қанды жануарлар .

Ішекте жиналған қоздырғыштар сыртқы ортаға бөлініп спора түзеді.

Ауру туғызу үшін споралар анаэробты жағдайда ботулотоксинді өндіру керек. Оптимальды жағдайлар: сілтілі орта, Т-28-35˚С

Ботулизм туғызатын факторлар:

- консервіленген саңырауқұлақтар (70%);

- консервіленген және тұздалған балық (15%) және ет тағамдары (5%);

-үйде дайындалған жеміс-жидек консервілері (1%-дай);

-топырақ (жарадан туатын ботулизм кезінде).

-балаларда-бал.

Омыраудағы балалар ботулизмінде споралар балалардың асқазанының ішінде – вегетативті түріне өтіп,ботулотоксин түзеді. Жаралы ботулизмде – ботулотоксин некрозданған тіндерде өндіріледі.

Патогенезі:– ботулотоксин- асқазанға түседі (60-70% науқастарда гастрит, гастроэнтерит белгілерін тұғызады)

-қанға сіңеді –тегіс бұлшық еттерінің парезін, қан тамырларының тарылуын және парезін тудырады.

-орталық нерв жүйесіне жетеді

-жұлын және сопақша мидың қозғалтқыш мотонейрондарын зақымдайды – бульбарлы паралитикалық синдром туғызады.

-парасимпатикалық нерв жүйесі күрт тежеледі.

-холинергиялық нерв талшықтарының ацетилхолин бөлуін шектейді.

-перифериялық параличтерді туғызады (миастениялық синдром себебі болады).

Ботулотоксинның бір молекуласы 100 нерв клетканы жояды.

Токсин плацентарлы және гематоэнцефальды кедергідерден өтпейді.

Клиникасы: Инкубациялық мерзімі 2-12 сағаттан 7 тәулікке дейін, көбінесе 18-24 сағатқа созылады. Ауру көбінесе жедел басталады, продромды белгілер сирек кездеседі.

Ботулизмнің клиникасында 3 синдром бөлінеді:

- паралитиқалық;

- гастроинтестинальды;

-жалпы ұлану;

Гастроинтестинальды синдром 60-70% науқастарда кезд