ПАРВОВИРУСТЫҚ ИНФЕКЦИЯ

Негізгі қоздырғышы – Norualk вирусы, диаметрі 66 нм. 7 морфологиялық және 4 серологиялық типтері сипатталған. Инфекция көзі-ауру адам. Таралу жолы: ауа-тамшылы, фекальды-оральды, тұрмыстық-қатынас жолдарымен беріледі. Көбінесе қыс айларында өршиді.

Инкубациялық кезеңі: 2-3 күн, 24 сағаттан 7 күнге өтуі мүмкін. Басталуы жедел, дене қызуы жоғарлайды. Науқас шағымдары қатты әлсіздік, адинамия, жүрек айну және құсу, бас айналумен жүргізіледі. Көптеген науқастарда бұлшық еттері ауыратынына шағымданады. Ауырғандардың жартысында іш өтуі дамиды да, энтерит секілді өтеді. Ауыр жағдайда гиповолемиялық шок дамуымен тырысқақ тәрізді ағыммен сипатталады. Ішінде ауырсыну көп болмайды, бірақ ішінің жоғары бөлігінде толғақ тәрізді ауырсыну болады. Іші кепкен, пальпацияда қатты ішінің құрылдауы байқалады. Бауыр, көкбауыр ұлғаймаған.

Гемограммада-лейкопения, нейтропения, салыстырмалы лимфоцитоз, моноцитопения. Аурудың ұзақтығы 12-24 сағаттан 2-3 күнге созылады.

Жалпы науқастың жағдайы әлсіздік, қалтырау, 20-30% науқастарда температурасы жоғарлайды, кей кезде субфебрильді санға жетеді, бас айналу, талып қалуы болуы мүмкін.

Қарап көргенде сұйықтық жоғалтқанда шырышты қабаттарының құрғақтығы байқалады. Іші жұмсақ, кіндік маңайын пальпациялағанда аздап ауырсыну болады, терең пальпацияда іш құрылы естіледі.

Лабораторлы диагностикасы:Гемограммада өзгерістер жоқ, СОЭ қалыпты. Науқастардың 1-ші тәулігінде кейбіреуінде лейкоцитоз және нейтрофинез, лейкопения салыстырмалы лимфо және моноцитоз, кейде эозинофилие болады.

Ауру ағымы 5-7 күнге созылады.

ситуациялық зерттеулер;

-вирусологиялық

-серологиялық (жұпты сарысулар әдісімен)

-копрограмма

Емі:Патогенетикалық дегидратациялық және дезинтоксикациялық.

Емнің негізгі бағыты емдік тамақтану және АІЖ ферментті жетіспеушілікті коррекциялау.Бұл мақсатта (полизим,абомин,фестал,панзинорм,панкреатин,мезим форте,дигестал). Сусыздану кезінде пероралды регидратация глюкоза- электролитті ерітіндімен.ауыр жағдайда полионды препараттарды көк тамырға 3-4л енгізеді.Қан плазмасындағы электролиттерді және бүйрек функциямын қадағалау қажет.

Алдын алу: басқа вирусты инфекциялардағыдай.

ЭНТЕРОВИРУСТЫҚ ИНФЕКЦИЯ

Энтеровирусты инфекция – Коксаки, ЕСНО топтарының ішек вирустарымен шақырылатын, нәжіс–ауыз арқылы және аэрогенді жолмен таралатын, әр түрлі клиникалық көріністерімен, соның ішінде ОНЖ, бұлшықеттер, миокард, тері қабаттарының зақымдануларымен өтетін антропонозды инфекциялық ауру.

Этиологиясы. Picаrnoviridaе тұқымдасының энтеровирустары. Құрамында РНК-сы бар ұсақ вирустар. Коксаки А және В топтарға бөлінеді. ЕСНО-вирурустардың 34 серотопы белгілі, 2/3 адамға патогенді болып келеді. Сыртқы ортада төзімді.

Эпидемиологиясы: Таралымы өте кең. Бірен-саран оқиғалар және топталып ауыру түрінде кездеседі.

Инфекция көзі:

1) ауру адам;

2) вирус тасымалдаушы.

Таралу механизмі:

- нәжіс-ауыз арқылы

- ауа-тамшылы

Ауыратындар: көбінесе балалар мен жас адамдар. Жиі эпидемиялық өршу түрінде таралады.

Маусымдылығы: жаз-күз айлары.

Имунитеті: типті, спецификалық, тұрақты, ұзақ мерзімді болады.

Патогенезі

Инфекцияның ену қақпалары:

- ас қорыту жолдарының шырышты қабаттары

- тыныс алу жолдарының шырышты қабаттары

Енген жерінде қабыну туғызып, респираторлы немесе диспепсиялық өзгерістердің негізі болады. Одан ары қанға өтіп, вирусемия, токсинемия тудырып, қоздырғыш ішкі ағзаларға тарап (көбінесе жүйке тіндеріне, бұлшықеттерге, эпителиальды клеткаларға), әр түрлі клиникалық белгілерімен көрінеді. Екіншілік вирусемия болуы мүмкін.

Коксаки вирусы миокардит, менингоэнцефалит деген қолайсыз жағдайларға ұшыратуы мүмкін.

Патологиялық анатомиясы: Энтеровирусты инфекциядағы морфологиялық өзгерістер кеңінен зерттелмеген. Зақымдалған тіндер мен мүшелерде некроз ошақтары, дистрофиялық өзгерістер, ісіну белгілері, геморрагиялар және мононуклеарлар инфильтрациясы сияқты белгілерді табуға болады.

Клиникалық көріністері әр түрлі болғанымен, жалпы клиникалық белгілер келесідей өтеді:

- дене қызуының жоғарлауы 38-39-40⁰С (қызба көбінесе толқын тәрізді түрде болады)

- бас ауру

- әлсіздік, енжарлық

- жүрек айну, құсу

- диарея

- беттің гиперемиясы, тамыр склераларының иньекциясы

- полиморфты экзантема

- тамағының қызаруы, қабыну белгілері

- мойын лимфа түйіндерінің ұлғаюы

- қанның жалпы анализінде алғашқы күндерінде – шамалы лейкоцитоз, 4-5 күннен кейін лейкопения дамиды.

Энтеровирусты инфекцияның келесі клиникалық түрлері белгілі (басым симптомокомплексына байланысты):

- герпангина

- эпидемиялық миалгия (Борнхольма ауруы)

- серозды менингит

- энтеровирусты экзантема

- энтеровирусты қызба

- эпидемиялық-геморрагиялық коньюктивит.

- миелит

- нәрестелердің энцефаломиокардиті

Клиникасы: Инкубациялық кезең 2-7 тіулікке дейін, клиникалық белгілері әр түрлі болғанымен, инфекцияның барлық түрлеріне ортақ көріністерді анықтауға болады.

Ауру көбінесе жедел, аяқ астынан, дененің қызуының 38-40⁰С көтерілуімен, бас аурудан, әлсіздіктен, бас айналуынан, ұйқының бұзылуынан басталады. Беттің қызаруы, көздің қанталауы тән. Аз уақытқа полиморфты экзантемалар пайда болуы мүмкін. Араңның шырышты қабаты аздап қызарған, жұмсақ таңдай мен жұтқыншақтың артқы қабырғасының түйіршіктенуі анықталады. Кей кезде мойын лимфа түйіндері ұлғаяды, сирек микрополиаденит кездеседі. Ауруға тән рецидивтерге байланысты температура сызығы толқын тәрізді болуы тән.

Гемограмманың өзгерістері көп емес. Алғашқы күндері шеткі қанда лейкоциттердің саны аздап көбейеді. 4-5 күннен кейін аздаған лейкопения анықталады.

Энтеровирусты инфекцияның көп түрлілігімен байланысты симптомокомплексті бірнеше клиникалық түрге бөлуге болады.

Герпангина. Энтеровирусты инфекцияның тән белгілерімен қоса тамақтың аздап ауырсынуы байқалады. Араңның қызарған шырышты қабатында (1-2мм) папулалар пайда болып, кейін көпіршіктерге айналады. 1-2 күннен кейін көпіршіктер жарылып сұр жабындымен жабылған бетте жаралар пайда болады.

Жеке жаралар қосылып үлкен ………….пайда болуы мүмкін.

Энантемалар. Көбіне таңдай доғаларында, сирегірек тілшеде, таңдай бадамшаларында пайда болады. Жақ асты лимфа түйіндері ұлғаяды. 4-7 күнде жаралары ізсіз жазылады.

Эпидемиялық миалгия. Коксаки вирустарымен шақырылады. Басқа белгілермен қоса кеуде, іш, арқа, аяқ бұлшықеттерінде қатты ауырсынулар пайда болады. Ауырсынулар ұстама сияқты болып, қозғалғанда күшейе түседі. Миалгия ұстамасы көбінесе 5-10 минутқа созылып, әрбір 30-60 минут сайын қайталанып отырады. Ауырсынулар кеуде бұлшықеттерінде орналасқанда тыныс алу қиындап, беткей болады, кей кезде ықылық пайда болады. Көбінесе ауырсынулар құрсақ бұлшықеттерінде орналасады, бұл кезде ішті палпациялағанда ауырсыну пайда болады, іш пердесінің тітіркену белгілері болмайды. Ауру толқын тәрізді өтуі мүмкін. Дене қызуының көтерілуімен бұлшық ет ауырсынулары қайта басталады. Эпидемиялық миалгия энтеровирусты инфекцияның басқа көріністерімен жүруі мүмкін көбіне серозды менингитпен.

Серозды менингит – энтеровирусты инфекцияның ең жиі түрінің бірі. Аурудың 1-3 күні науқаста менингиттің белгілері пайда болады. Ликворограммада аздаған лимфоцитті немесе лимфоцитарлы-нейтрофильді плеоцитоз, глюкоза мен хлоридтің жоғарылауы болады.

Энтеровирусты экзантема (Бостондық, эпидемиялық,қызылша тәрізді). Энтеровирусты инфекцияда экзантема басқа белгілермен қатар келуі мүмкін немесе жетекші синдром болуы мүмкін. Ауру басталғанынан 1-2 күннен кейін қызба мен жалпы улану фонында денеде, бетте, аяқ – қолда полиморфты немесе дақты-папулезды бөртпе пайда болады. Экзантемалардың әр түрі кездеседі, көбіне: қызылша, қазамық тәрізді, сирегірек скарлатина тәрізді. Ауыздың шырышты қабатында дақты экзантемалар, кейде эрозиялар мен везикулалар кездеседі. Бөртпе 3-4 күн сақталады.

Энтеровирусты инфекцияның ерекше түрінде білезік, табан, ауыз қуысы зақымдалады. Саусақ пен бақайларда гиперемиямен қоршалған везикулалар пайда болады. Сонымен қатар тілде, ауыздың шырышты қабаттарында дақты элементтер кездеседі.

Миелит. Клиникалық көрінісі полиемиелиттің паралитиалық түріне ұқсас, ауру жеңіл түрде өтеді және көбінесе қимыл – қозғалыс қызметінің бұзылуымен жүреді, кей кезде ауыр түрде кездеседі.

Энтеровирусты қызба (кіші ауру, 3 күндік қызба, Коксаки, ЕСНО қызбасы). Ауру қысқа және жеңіл өтуімен сипатталады, мүшелермен жүйелердің зақымдалуы байқалмайды. Қызбалық реакция 1-3 күнге созылды, басқа көріністермен бірге жүреді.

Эпидемиялық геморрагиялық коньюнктивит. Энтеровирустың 70 түрімен зақымдалады. Кенеттен көзде ауырсынулар, көзден жас ағу, жарықтан қорқу пайда болады. Ең алдымен бір көз зақымдалады, кейін процесс екінші көзге ауысады, науқастардың қабағының ісінуі, коньюктивалардың қызаруы мен субконьюктивальды қан құйылулар, аз мөлшерде серозды немесе серозды-іріңді бөліністер шығады. Жазылу 7-14 күннен кейін болады. Энтеровирусты инфекция жіті респираторлы инфекция түрінде (ринофарингит, фарингит синдромы) немесе жеті ішек инфекциясы – гастроэнтерит синдромы, энтеровирусты диареямен жүруі мүмкін. Энцефалит, миокардит, перикардит, жаңа туған балаларда – энцефалокардит синдромымен анықталатын энтеровирусты инфекциялардың түрі белгілі.

Болжамы. Көп жағдайларда болжамы жақсы, миелитте және энцефаломиелитте болжамы жаман болуы мүмкін.

Диагностикасы: Энтеровирусты инфекциялардың кейбір түрінде диагнозды клиникалық көріністер мен эпидемиологиялық мәліметтер бойынша қоюға болады. Инфекцияның спородикалық жағдайда диагностикасы қиындайды. Зертханалық зерттеудің дәлелі болып нәжістен, араң шырышты қабатынан және цереброспинальды сұйықтықтан вирусты табу табылады және арнайы антигендерді тура және тура емес иммунофлюоресценция арқылы табу. Негізгі диагностикалық әдістің бірі серологиялық әдіс – РСК, преципитация реакциясы, жұп сарысулардың нейтрализация реакциясы, мұнда антидене титрінің 4 және одан да көп есе жоғарлауы жатады.

Салыстырмалы диагностикасы: Энтеровирустың түріне байланысты инфекциялық және инфекциялық емес ауруларды ажыратады. Эпидемиялық миалгияны жеті хирургиялық аурулармен салыстыру қажеттілігін ескеру керек.

Емдеу. Клиникалық түріне байланысты патогенетикалық және симптоматикалық ем жүргізу керек. Инфекциялық ауру ағымында интерферон, глюкокортикостероидты препараттар қолданылады.

Алдын алу: Науқастарды 14 күнге оңашалайды. Ошақты ауа-тамшы және ішек инфекциясын жоюға арналған шараларды жүргізеді. Қатынаста болған балаларға адамның иммуноглобулинін енгізеді.

АМЕБИАЗ

Амебиаз – тоқ ішектің жарасымен, кейбір ағзаларда абсцесстердің дамуымен (бауырда, өкпеде, мида) және созылыңқы немесе созылмалы түрде өтуге бейімі бар протозойлы инфекция.

Этиологиясы: Қоздырғышы – Entamoeba histolytica (дизентерия амебасы) Protozoa типіне кіретін қарапайым.

Дизентерия амебасының өмір сүру кезеңі 2 сатыдан қалыптасады:

- вегетативтік (4 түрде: тіндік, үлкен вегетативтік, ішек қуысты циста алды түрі)

- тынышталу (циста түрінде)

Тіндік түрі: Тек қана амебиаздың жедел ағымында ішектен тыс түрінде анықталады (зақымдалған ағзаларда).

Үлкен вегетативтік түрі: Амебиаздың ішектік түрінде кездеседі (адамның жаңа ғана бөлінген нәжісінен).

Ішек қуысындағы түрі: Жедел амебиаз реконвалесценттерінің және созылмалы рецидивтік ағымы бар науқастар мен амеба тасымалдаушылардың нәжістерінен анықталады.

Цистаның алдыңғы түрі: Жедел ішек амебиазы реконвалесценттерінде және тасымалдаушыларда нәжісті сұйықтататын дәрі қабылдағаннан кейін кездеседі.

Цисталар – жедел ішек амебиазының реконвалесценттерінде созылмалы рецидивтік амебиаздың ремиссия кезеңінде, амеба тасымалдаушылардан бөлінеді.

Эпидемиологиясы: Амебиаз - ішектік антропоноз.

Инфекция көзі:

- E.histolytica цисталарын сыртқы ортаға бөліп шығаратын адам;

- тасымалдаушылар;

- жедел ішек амебиазының реконвалесценттері;

- созылмалы рецидивтік амебиаздың ремиссия кезеңіндегі науқастар;

Таралу механизмі: нәжіс – ауыз арқылы.

Таралу жолдары:

- су арқылы

- тағам арқылы

- тұрмыстық – қатынас арқылы

Берілу факторлары:

- жемістер – жидектер

- су

- тұрмыстық заттар.

Қабылдаушылық: Иммунитеті төмен адамдар науқастанады.

Бірен – саран оқиғалар түрінде тіркеледі, көбінесе жылы мезгілде.

Жоғары деңгейдегі сырқаттану тропикалық және субтропикалық климатты елдерде кездеседі, соның ішінде Орта Азия және Кавказ елдерінде.

Патогенезі: Зақымданғандардың көпшілігінде цисталар мен ішек қуысындағы түрі ұзақ уақыт ішекте сырқат шақырмай-ақ өмір сүруі мүмкін. Сырқаттану мен тасымалдаушылықтың арасындағы қатынас 1:21-1:23.

Аурудың дамуында қоздырғыштардың штаммдарының вируленттілігі (көбінесе вирулентті штаммдар тасымалдаушылардан емес аурулардан бөлінеді) маңызды орын алады, макроорганизмнің жағдайы да аз роль атқармайды.

Амебалардың ішек қабырғаларына енуі қоздырғыштың вируленттілігі байланысты протеолитикалық белсенділігі бар меншік ферменттердің әсерінен жүреді. Ішекте эпителий цитолизі және тіндердің некрозы жүреді (жараның пайда болуы).

Патологиялық процесс көбінесе орналасады:

- соқыр ішекте

- көлденең ішекте

Әдетте ішек амебиазының ерте кезеңдерінде ішек шырышында:

- гиперемия, шырышты қабаттың ісігі

- ұсақ эрозиялар

- ұшында сары нүктелері бар бөртпелер байқалады

Одан кейін диаметрлері бірнеше милиметрден 2-2,5см-ге дейін жететін жаралар пайда болады.

Жара:

- колбаға ұқсас

- түбі терең, іріңмен жабылған

- шеттері ісінген, тегіс емес

- гиперемиямен қоршалған

- сау тіндерден бөлек көрінеді

Терең жаралардан кейін:

- перфорация

- қан кету болуы мүмкін.

Гематогенді диссеминация ішектен тыс амебиазды тудырады. Төмендегі ағзаларда абсцесстер дамиды:

- бауырда

- өкпеде

- мида

- теріде

Ішек амебиазы ұзаққа созылғанда кисталар, полиптер, амебомалар түзілуі мүмкін.

Клиникаcы: ДДҰ (1970) ұсынысы бойынша амебиаздың 3 клиникалық түрі бар:

- ішектік

- ішектен тыс

- терілік

Ішектік амебиаз (амебалық дизентерия): Инкубациялық кезең 1-2 аптадан 3 айға және одан да ұзақ болуы мүмкін.

Сырқат 3 дәрежеде өтеді:

- жеңіл

- орташа

- ауыр

Ішек амебиазының негізгі көрінісі нәжістің бұзылуы. Басында нәжіс – көп мөлшерде, тәулігіне 4-6 рет, нәжіс жағымсыз иіспен, мөлдір жалқақ араласқан. Біраздан кейін нәжістің жиілігі тәулігіне 10-20 рет, нәжіс «әйнек» тәрізді кілегейлі болады. Қан араласқан кезде нәжістің түсі «таңқурай желесі» тәрізді болады.

Улану көріністері шамалы көріністе өтеді. Дене қызуы қалыпты немесе субфебрильді болады.

Сырқаттың жедел түрінде іштің толғақ тәрізді ауырсынуы болуы мүмкін, бұл ауырсыну үлкен дәретке отырған кезде күшейеді.

Ішек амебиазының жедел көріністері 4-6 аптадан ұзақ сақталынады. Одан кейін кейде ем жүргізілмегеніне қарамастан бірнеше аптадан бірнеше айға созылған ремиссия туады. Сонан соң амебиаздың симптомдары қайталанып, сырқат созылмалы түрге көшіп, егер ем жүргізілмесе көптеген жылдарға жалғасады.

Созылмалы амебиаз рецидивтік және үздіксіз түрлерінде өтеді. Біртіндеп астениялық синдром, белок және витаминдер жетіспеушілік, салмақ жоғалту дамиды.

Асқынулары:

- периколиттер

- ішек қабырғасының тесілуі

- шырышты қабықтың гангренасы

- шектен қан кету

- жедел арнайы аппендицит

- ішек тарылуы

- амебомалар қалыптасу.

Ішектен тыс амебиаз: Жиі кездесетін бауыр амебиазы, әсіресе ер адамдарда, 30-40% науқастарда амебиаздың ішектік көріністері байқалмайды.

Бауыр абсцесі:

- әр түрлі деңгейде оң жақ қабырға астының ауырсынуы

- бауырдың үлкеюі

- фебрильді температура

- қалтырау

- улану көріністері

- іштің кебуі

- бұлшық еттердің қатаюы

- сарғаю (үнемі емес)

Абсцесстер жалғыз және бірнешеу болуы мүмкін, көбінесе бауырдың оң жақ бөлігінде орналасады.

Асқынулары:

- перигепатиттер

- диафрагма асты абсцессі

Өкпенің зақымдану көріністері:

- пневмониялар

- өкпенің амебиазды абсцесстері (қан араласқан көп мөлшердегі қақырық, «шоколодтық қақырық»).

Мидың зақымдалуы – амебиаздық абсцесстер пайда болады. Неврологиялық симптоматика абсцесстердің орналасуына және ми орталықтарының зақымдану дәрежесіне байланысты.

Тері амебиазы – әдетте екіншілік процесс ретінде дамиды. Жаралар терең, аздап ауыратын, шеттері қарайған, сасық иісті болады.

Диагностикасы: Диагноз негізделеді:

- клиникалық көріністерге

- эпидемиологиялық мәліметтерге

- ректоромоноскопия, ирригоскопия және шырышты қабаттың биопсиясына

- рентгенологиялық, УДЗ тексеру

- микроскопия (амебалардың түрін анықтаумен)

- серологиялық әдістер

Микроскопиялық зерттеуге клиникалық түрлеріне байланыссыз төмендегідей бөліністер алынады:

- жаңа ғана алынған нәжіс (дефекациядан кейін 10-15 минуттан кеш болмау керек)

- бөлініс жараның түбінен алынады

- абсцесстерден бөліністер

- қақырық

Ішектен тыс амебиаздың диагностикасында серологиялық реакциялар маңызды орын алады:

- тура емес гемагглютинация реакциясы (ТЕГР)

- иммунофлюоресценция әдісі

- зертханалық-аспаптық тексеру

Эндоскопия кезінде анықталады:

- диаметрі 2-ден 10-20 мм-ге дейін, көбінесе қатпарлардың ұштарында орналасқан жаралар

- олар терең, іріңмен және некрозды массалармен жабылған

- шеттері ісінген, ойылған

- айналасында гиперемияланған

- жарасы жоқ шырышты қабаттар өзгермеген

Ирригоскопия кезінде:

- тоқ ішектің бөлімдері біркелкі толмайды

- спазм анықталады

- ішек эвакуациясы жылдамдайды.

Салыстырмалы диагностикасы:

- дизентериямен

- балантидиазбен

- арнайы емес жаралы колитпен

- ішек ісігімен

- Емдеу:

Арнайы ем:

1. Тура әсер ететін препараттар – амебиаздың созылмалы түрінің ремиссия кезеңінде және амеба тасымалдаушыларға тағайындалады.

- Ятрен 0,5×3 рет, 10 күн бойы.

- дииодохин 0,25-0,3×3 рет, 10 күн бойы

2. Шырышты қабаттағы амебаларға әсер ететін препараттар. Жедел және ішектен тыс амебиазда тағайындалады.

- гидрохлоридті эметин 1мг/кг б/е (ЭКГ-ның бақылауымен)

- дигидроэметин 1,5м/г 5 күн

- амбильгар (әсіресе тиімді) 25 мг тәулігіне, ауыз арқылы

- делагил (бауыр амебиазында) 3-апта бойы.

3. Кең әсерлі препараттар (универсальды):

- метронидазол (трихопол) 0.4-0.8 ×3 рет, 5-8тәулік

- тинидазол (фазижин)2.0 тәулігіне 3 күн бойы

- фурамид (2×3 рет, 5күн)- химиопрофилактика.

Бұл дәрілер амебиаздың барлық клиникалық түрлерінде қолданылады.

Бауырдағы, өкпедегі, мидағы абсцесстерді арнайы еммен қатар хирургиялық әдістермен емдейді.

Алдын алу:

- инфекция көзін анықтап, емдеу;

- берілу жолдарын үзуге бағытталған шаралар.

БАЛАНТИДИАЗ

Балантидиоз (инфузорлы дизентерия) – тоқ ішектің жаралы іріңді – некрозды қабынумен және жалпы улану белгілерімен ұзақ өтетін зоонозды протозойлы ішек ауруы.Қоздырғышы – Protozoa типінің

Этиологиясы: Balantidium coli – ірі қарапайым. Тіршілік циклі – вегетативті және циста сатыларымен өтеді.

Вегетативті түрлері – сыртқы ортада төзімсіз (нәжіс массаларына 5=6 сағат ішінде жойылады).

Цисталары – сыртқы ортада бір неше апта бойы сақталады.

Эпидемиологиясы:Балантидиоз – ішек зоонозы. Қоздырғыш резервуары шошқалар, олардың инвазициялану көрсеткіші өте жоғары. Таралу механизмі-фекальді-оральды, көбінесе инфекцияланған су арқылы, кейде жеміс-жидек немесе топырақпен түсуі мүмкін. Таралуы көбінесе ауыл-шаруашылықпен айналысатын адамдар арасында, әсіресе шошқа өсіретіндерде. Инвазициялану көрсеткіші 1-3% тен 28% -ке дейін жетеді.

Патогенезі:Адам организміне қоздырғыш циста түрінде түсіп, тоқ ішектің басында – вегетативті түріне айналып, соқыр ішек қуысында көбейеді. Жетілген қарапайымдар –гиалуронидаза фермент бөліп, ол арқылы шырыш қабаттарға жеңіл еніп- қабыну процессін тудырады.

Қабыну – іріңді-некрозды түрінде өту себебінен –тоқ ішек қабырғасында терең ойық жаралармен интоксикация белгілерін тудырады.

Патанатомиясы:Ішек шырышы гиперерияланып, эрозиялар мен жаралар пайда болады. Балантидиялар шырыш қабаттар астына ену себебінен ойық жаралар терең және көлемді болады. Түбінде желетәрізді некрозды қоңыр түсті массалар, шеттері анық емес, маңайында гиперемия мен ісіну тән.

Жаралар көбінесе соқыр, сигма тәрізді және тік ішек бөліктерінен қиысқан жерлерінде орналасады.

Жіктелуі: - субклиникалық түрі

- жедел ( 2 айға дейін )

- үздіксіз созылмалы

- қайталама созылмалы

Клиникасы:Инкубациялық мерзім 1-3 апта.

Субклиникалық түрі-клиникалық көріністер болмайды. Эндоскопиялық зерттеуде-тоқ ішектің зерттеу қабаттарында катаральды – геморрагиялық кейде жаралы қабыну өзгерістер анықталады.

Жедел түрі – айқын 2 синдроммен өтеді:

- интоксикация

- колит

Көріністеріне қарай ағымы жеңіл, орташа, ауыр болады. Интоксикация белгілері: - жоғары қызба

- бас ауру

- жүрегі айнып құсу

- әлсіздік т.б

Колит белгілері: - ішінде қатты ауырсыну

- диарея 3-5 тен 15-20 ретке дейін

- жиі іш өту

- қан мен ірін араласу

- жағымсыз шірік иіс

Емделмесе – созылмалы түріне өтеді. Созылмалы резедивті түрі – 5-10 жыл бойы кезеңі ( 1-4 апта ) ремиссиямен ( 3-6 айға дейін ) кезектесіп өтеді. Со-

зылмалы түрінде диспепсиялық белгілер басым болады.

Созылмалы үздіксіз түрі – көп жылдар бойы шамалы токсикалық және диспепсиялық белгілерімен өтіп, науқасты азытады. Кейде қабыну құрт тәрізді өсіндіге өсіп – аппендицит белгілерін тудырады.

Асқынулары: - ішектен қан кету

- ішек перфорациясы

- іріңді перитонит

Өлім көрсеткіші: эндемиячлық ошақтарында -1%, басқа жағдайларда-16-29%.

Қазіргі күнде уақытында диагностикалануына байланысты бұл көрсеткіштер недәуір төмендеуде.

Диагностикасы:- клиникалық көріністер

- эпидемиологиялық, әсіресе мамандық, анамнезі

- микроскопиялық ( паразитологиялық ) зерттеу

- колоноскопия

- биопсия

Салыстырмалы диагностика: - жедел дизентеремия

- ішек амебиазы

- жаралы спецификалық емес колит

- ішек дисбактериозы.

Емдеуі:Антибактериалды ем – мономицин 150000-250000 тәулігіне 4 рет, 5 күн аралығымен. 5 күндік 2 цикл. Ауыр ағымында 3 цикл мономицин тетрациклин қосып өткізіледі. Қосымша әсер беретін

- метронидазол

- ампицилин

- ятрен

Дезинтоксикациялық ем.

Алдын алу:Санитарлы – гигиеналық және ветеринарлы шаралар.