Медицинада қолданылатын мүшелері, оларды жинау және кептіру

Дэрілік шикізат ретінде итошаған шөбінің гүлдегенге дейінгі, өсімдіктің жоғарғы бөлігімен жапырағын, жэне маусым шілде айындағы жапырақтарында жинауға болады. Гүл себеттері түспей түрғанда өсімдік шикізатын 40-45°С темпереатурада арнайы кептіргіштерге немесе күн көзінде де кептіруге болады.

Дайын шикізат жеке-жеке ірі қою жасыл түсті ұзындығы 15 см болатын жапырактардан жэне сабағынан түрады.

Химиялық қүрамы:Үштармақ итошаған өсімдігі қүрамында Юшақты флаваноидтар болады олардың ішінде лютеолин-Д-глюкопиранозид, бутеин, сульфуретин, бутеин Д-глюкопиранозиді. конденсацияланған илік заттар 6,5%, қызыл флобафен, каротин, ку-мариндер, умбеллиферон жэне скополетин, С дәрумені, 60-70мг(100 грамда) эфир майы іздері, шырыш, аминдер ащы заттар жэне т.б. болатындыңы аныкталған.

Фармакологиялық касиеті:Итошаған өсімдігінің үлпасын жануарлар тамырына енгізгенде седативті касиетке ие екендігін

көрсетті, артериялык кысымды төмендетеді, сондай-ак жүректін жиырылу амплитудасын біршама көтереді. Тэжірибе жасау бары-сында анықталғандай итошаған шөбі антиаллергиялық препараттар катарынажатады,сондай-аконыңкұрамындааскорбинқышқылының болуына байланысты бүйрек үсті қызметін реттеп, организмде зат алмасу процестеріне жан-жақты эсер етеді. Антиаллергиялық әсері жануарлардың Артюс феноменінің дамуының тоқтауында жэне тэжірибелі анафилактикалық қорқыныш үрей белгілерінің элсіреуімен байқалады. Жануарларға тэжірибе жасау барыснда олардың гипофизін алып тастағанда итошаған антиаллергиялык әсері байқалады. Үш тармақ итошағаны флаваноидтар мен по-лисахаридтер комплексінің холеретикалык касиеті бар. Итошаған өсімдігінің күрамындағы флавоноидтар мен полисахаридтер ком-бинациясы тэжірибеде фламин эсерін холатосинтездеу функци-ясын, өт жолындағы кышкыл мөлшерін жэне холато-холестерин коэффидиентін көбейтіп жібереді. Флавоноидтарға холеретикалық, холатостимулярлық, қабынуға карсы жэне капиллярларды қатайтатын компоненттер тэн. Үштармақ итошағандағы флавоноид-тармен суда еритін полисахаридтердіңтіркесі өсімдіктегі комплекстің сіңірімділігін және белсенділігін артырады. Тэжірибеден үштармақ флавоноидтары гепатотроп уларының эсерін жойды, бақылау сан-дарына дейін халатов запыранның секрециясын калпына келтірді. Өсімдікте табылған марганец иондары зат айналу процестерІне әсер етеді. Олар эр түрлі ферменттер жүйесінің күрамына кіреді, кан ай-налу процестерінде бауыр клеткаларының атқаратын қызметіне, та-мыр қабырғалары тонусына, кан тамыр тромболарына эсер етеді.

Үштармақ итошағаннын эфир сығындылары тәжірибеде микробтарға қарсы, бактерияларға және кейбір патогенді саңырауқұлақтарға эсері бар екенін көрсетті. Үштармақ итошағанның флавоноидты байланыстары (флавон жэне халкон) бактериястатикалық жэне инсектицидті қабьшуға қарсы касиетке ие, илік заттары танинға қарағанда белсендірек. Үштармак итошағаны препараттары жергілікті қолданыста үлпаның тро-фикасын жаксартады; жануарлардың термикалық күйіктерінде Үштармак итошағанның спирт сығындысының қабынуға қарсы жэне Корғаныстық эсері болады.

Қолданылуы мен мөлшері.Үштармақ итошаған өсімдігі ежел-Ден халықтың дэрі-дэрмегі. Үштармак итошағанның түндырмасын ^есеп айдағыш, қызуды түсіретін дэрі-дэрмек ретінде қолданады,

Бүйрек ауруларында жэне несеп шығару жолдарында келесі дэрілік шикізаттарды үхынады: үштармақ итошағанның 2 бөлігі, толостянканың 3 бөлігі, кайың бүршігінің 1 бөлігі. Шикізаттан қайнатпа дайындайды. Үштармақ итошағанды псориазда, микроб-ты экземада, эпидермофитте, баздануда қолданады. Псориазда үштармақ итошаған қайнатпасын ішке (20,0:200,0) колданады. Қайнатпаны ' ₄стаканнан күніне 2-3 рет қабылдайды. Крапивница да дэрілік шикізат түрінде қолданады, құрамында итошаған шөбі, қалақай жапырағы, түйежапырақ тамыры жэне қойбүлдіргеннін жапырақтары болады. Қайнатпаны дайындау үшін эр өсімдіктен 1 ас касыктан алып 1 литр суык су косады, су буында 10 ми-нут қайнатады, сүзеді, 2 ас қасықтан 1 сағат сайын қолданады. Итошаған, қалақай жапырағы, мыңжапырақ гүлі, қара қарақат жапырағы 10 г, үш түрлі фиалка шөбі (20г), түйежапырақ та-мыры (15г) жэне койбүлдірген жапырағы (15г) қоспаларын тері ауруларында қайнатпа түрінде (1 ас қасык шикізатқа 200 мл су қосып) пайдаланады.Тері ауруларында (диатез) жэне рахитте итошаған тұндырмасын (10-ЗОг шөбін) ванна түрінде қолданады. Тү_ндырманы ваннаға құядьт да, ас түзын немесе теңіз түзын қосады. Судың температурасы 37-38 °С аспау керек. Суланған котырларға (экзема), диатезде итошаған шөбінен, емен қабығы және түймедақ гүлінен жергілікті ванналар тағайындайды. Әр өсімдіктен 1 ас касықтан алып 1 литр суық су қосады да 10-12 сағат тұндырады, сосын қайнауға дейін жеткізеді, түндырманы сүзеді де ваннаға күяды (балалар ваннасына Юлитр су, 37-38° С температурада). Ауруды шомылдырғанда экссудаттық диатез-де жэне тері ауруларында итошаған концентрациясын 2-3 ретке көбейтеді. Барлық қышыма дерматоздарда жергІлікті ванналар-ды (мысалы, отыруға арналған ванналары үшін қышымаларда қант диабеті, гемаррой ауруларында) пайдаланылады. Мой-ын, арқа, қолтық асты жэне шат қышымаларында итошаған тұндырмаларын, буланған шөптің аппликациясын компрес-стер жасауға ұсынуға болады. Нейродермитте, кышымаларда, итошаған түндырмасын аппликация түрінде жергілікті ауыртуды басатын (новокаин, анестезин) заттармен қолданады. Балаларда суланған диатездерде итошаған кайнатпасына дэкені сулайды да теріге басады, күніне 5-6 рет қолданады. Қабынуларды басулар-да суықтай пайдаланады. Итошаған қайнатпасын сыртқа іріңдеген жараларға, ойык жаралардын қабынуларында қолданады. Итошаған

жара бетін кептіреді жэне жаралардың жылдамырак жазыла бастау-ына мүмкіндік туғызады. Итошаған өсімдігін микробты экземаларға, _эпидермофитияда ванналар дайындау үшін және басуларда пай-даланады. Итошағанды косметикада себореяға, безеулерге қарсы колданады. Итошаған қайнатпасын косметикада маска жэне бетті жуу үшін қолданады. Итошаган шөбі дәріханаларға пакеттерде 100 г немесе арнайы брикеттер түрінде түседі. Итошаған кайнатпасы (Іп/и^ит һегЪае ВЫепш). 10 г шөпті эмальды ыдыста араластырады, 200 мл бөлме температурасындағы судан қосады, кақпағын жауып су буында жиі араластырып 15 минут қайнатады, бөлме температу-расьшда 45 минут суытады, сүзеді де үстіне 200 мл су косады. 1 ас қасықтан күніне 2-3 рет қолданады.

Вгазыса ]ипсеа (Ь.) Сгегп. Сарепт капустасы-