Медицинада қолданылатын мүшелері, оларды жинау кептіру. Медицинада гүлдері пайдаланылады

Медицинада гүлдері пайдаланылады. Гүлдеу басталғанда шикізат жинауды бастау керек. Гүлдерін, гүл шоғырларын қолмен жүлып алады. 2-4 күннен кейін қайталап жинауға болады. Сол уақытта жаңа гүлдер пайда болып үлгереді. Бір жазда 10-20рет жинайды. Жиналған шикізатты эртүрлі қоспалардан тазартып, жиналғаннан кейін 3-4сағат кешіктірмей кептіруге кірісу керек. Календуланы газетке кептіруге болмайды өйткені типографиялық боя өсімдіктің пайдалы заттарырына зиянын тигізеді. Кепкен шикізатты зығырдан немесе мактадан жасалған қапшьщшаларға салып құ_рғақ жайларда сактайды. Шикізатты сақтау мерзімі 1-2жыл.

Таралуы.Дэрілік календула-Жерорта теңіздік түр. Оның табиғи ареалы Оңтүстік Европаны, Кіші Азияны шығысында Иранға дейін алып жатыр. Россияда, Қазақстанда табиғи флорады кедеспейді, бірақ кеңінен мэденилендірілген медицинада пайдалану үшін Мо-сква, Воронеж,Самара, обылыстарыда жэне Солтүстіктік Кав-казда, Украинада, Белоруссияда өсіріледі. Қазакстанның барлык жерлерінде өсіріледі. Кейде арам шөп ретінде бау-бақшаларда жол бойларында кездеседі. Шығу тегі Жерорта теңізі декоративтік жэне дэрілік өсімдік ретінде көптеген аймақтарда жерсіндірілген.

Химиялық күрамы.Календуланың емдік қасиеті онын кү-рамында болатын биологиялық белсенді заттар комплексіне байланысты. Мысалы, каротин (провитамин А), стерин, три-терпендер флавонойд, эфир майлары, кумариндер макро жэне микроэлементтердің болуына. Календуланың гулдерінде жэне жапырақтарында келесі каратиноидтар (р-каротин С₄₀Н₅₆), Ү-каротин (С₄₀Н₅₆), (3-каротин (С₄₀Н₆₄), ликопин (С₄₀Н₅₆), не-уроспорин (С₄₀Н₆₀), фитеон (С₄₀Н₆₄), фитофлуин (С₄₀Н₆₈), рубиксантин (С₄₀Н₅₆0), ксантофил (лютеин), (С₄₀Н₅₆0₂), зе-аксантин (С₄₀Н_;60₂), виолокстатин (С₄₀Н₅₆0₄), флавохром (С₄₀Н₅₆0), цитроксантин (мутатохром) (С₄₀Н_?60), флавоксан-тин (С₄₀Н₅₆0₃),хризантемаксантин (С₄₀Н₅₆0₃) болатындығы анықталған. Календулада эфир майлары түтікше гүлдерІнде (40-50мг%), тілше гүлдерінде (3-4мг%), бутондарында (15-25мг%), тұқымдарында(4-8мг%), жапырақтарында (б-9мг%),

сабағында (2-8мг%), тамырында (8-10мг%) болатындығы аныкталған. Календуланың гүлшоғырларында келесі минералдык заттар болатындығы аныкталған. Макроэлемент-тер (мг/г): К-28,80; Са-11,40; М§-2,50;Ре-0,5; Микроэлементтер (КБН) Мп-0.20;Си-0.86; 2п-1.31; Со-0.03; Мо-1.47; Сг-0.09; А1-0.05; 8е-4.20; 8е-4.20; N1-0.5; 5г-0.10; РІ-0.03; 1-0.05; В-48.40мкг/г. Дәрілік шикізатқа қолданылатын мушелері.Медицинада гүл корзиналары колданылады. Гүл тілшелерінің горизанталды бағытты орналаскан кезенінде гүлдерін жинайды. Бір жазда 10-20 рет жинай-ды. Себеттер гүл тұғыры негізінде піседі, жұка кабат төсеп, 40-50°С температурада, 4 сағаттан көп емес ауа кептіргіштерінде кептіреді. ШикІзаттың сапасы келесі талаптарға сай болуы тиіс: үлкен емес гұл тұ^ырлары бар гүл себеттері 20%, сұр түсті себеттер 3% көп емес, шикізат ылғалдығы 14% аспауы керек.

Фармакологиялық қасиеті.Тырнақгүл препаратының фармакологиялық белсенділігі каратиноидтар жэне флавоноидтар-мен сипатталады. Микробты жэне асептикалық әкспериментті мо-дельдерде препаратын жергілікті қолданғанда қабынуға қарсы, ан-тимикробты эсер етеді.

Тырнақгүл перпараттары тері регенерация процесін жылдам-датады, грануляцияның өсуін жылдамдатып жэне сапасын артты-рады, тыртықтың нэзік калыптасуын және жылдам эпителизаци-яны қамтамасыз етеді. Тырнақгүл препаратын ішке кабылдағанда қабынуға карсы қасиетін көрсетіп, ас қазанның жэне ішектің шы-рышты қабатының регенерациясын және язва мен эрозияның жазылуын жылдамдатады. Қолданылуы, мөлшері. Тырнакгүл тұнбасын гингивит, диорея, балалардағы молочница, ерін жары-луында, жоғарғы тыныс алу жолдарының кабынуында, ангинада пайдаланады. Тырнақгүл 2% ертіндісі IV -2 сағат сайын шаю үшін Қолданылады. Мұндай шаюларды пародонтоз да ұсынады. Тұнбаны іріңді жара, күйікте де қолданады.

Тү_нбаны язва ауруларында, эрозивті гастриттерде, колиттер-Де эңтроколиттерде ішке кабылдайды және өт айдайтын зат ретіне Қолданады. Проктит жэне парапроктитте емдік клизма ретІнде Қабылдайды.

Тырнацгүл түнбасын (ТіпсШгз Саіепііиіае) тырнақгүл шеткі гүлдерін немесе гүл себеттерін 70% спиртте дайындайды. Түнбаны күніңе 20-30 тамшыдан 2-3 рет қабылдайды. Тамақты шаю үшін ІҚасықтүнбаны стакан суға езеді.

Тырнакгүлдің кепкен гүлдерінен су түнбасын жасайды (1:10). Түнбаны бір ас касықпен күніне 4-5 қабылдайды.

«Календула» мазі (Ш§иепПІт Саіепсһдаіе) 20 грамм календула тұнбасынан және 90 грамм эмульсия консистенциясынан (су/вазе-лин) тұрады. Шыны банкаларда 40 г шығарылады. Салқын жерде сақтайды. Күйікте, ерін жарылуында, емізіктердің жарылуында жарақаттарда, экземада жэне т.б қолданылады.

Халық медицинасында қолданылуы.Гүлшоғырының қайнатындысын бауыр ауруларына, безгек болғанда суыктағанғада, қан тоқтататын құрал ретінде қолданады.