РаЬасеае ІлпсН - Бүршақтар | т^қымдасы. Семейство бобовые

Ботаникалык сипаттамасы.р

Биіктігі 50-70 (200)см. көпжылдық тамырсабақты шөптесін өсімдік, Сабағы тік қарапайым немесе бұтактанған, қатты тікенекті. Тамырсабағы көпбасты жуан, одан жан-жакқа көлденен төселген бүршіктерімен жер асты өркендері (столон) кетеді. Бас негізгі та-мыр терең су кабаттарына дейін жетеді, соның нэтижесінде кұрғақ жерлер-ге шыдап бейімделеді. Жапырақтары ^кҮРДелі жүмсақ, кезектесіп орналасады,

5-7 жұп жапыракшалармен, астыңғы беті жабыскақ. Вегетативтік жолмен жэне түкымдары аркылы көбейеді. Гүлдері тығьхз шашақ гүлшоғырына жиналған. Тостағаншасьт кап сияқты ісінген. Күлтесі ақшыл-күлгін, жалауы элиппис тэрізді. Аталығы 10, оньщ 9 біріккен, біреуі бос. Жемісі орақтай иілген бүршаққын. Бұршақтары тығыз

шумакқа өрілген. Т^кымдары 3-9 дөңгелек бүйрек тәрізді қоңыр түсті. Маусым шілдеде гүлдейді. Жемістері қыркүйектің соңында пісіп жетіледі. Вегетативтік жолмен және түқымымен көбейеді. Хро-мосом саны 16.

Медицинада қолданылатын мүшелері, оларды жинау және кептіру.Медицинада тамыры мен тамырсабағы пайдаланылады. Тамырларын ерте көктемде немесе күзде жинайды. Тамырларын бөліктерге бөліп, аздап күнде кұрғатып жылы жерде кептіреді. Кесілген тамырларын жэшікте, ұнтағын банкіде сақтайды. Сақтау мерзімі Южыл.

Таралуы.Монғолия, Қытай, Россияның Европалық бөлігінің оңтүстігінде, Кавказда, Батыс Сібірдің оңтүстігінде, Қазақстанда, Орта Азияда кездеседі. Қазакстаннын Шығыс орта бөліктерінде, Тарбағатай, Саур тауларының өзен бойында, Іле, Шу, Сарысудың төменгі жақтарында, Қаратал, Лепсі, Аякөз өзендерінің жағалауларында, Орталық Казақстанның шөлді-далалы аймақтарына дейін таралған. Ертіс өзенінің су жайылымдарында жэне Алтай та-уында кездеседі.

Химиялық қүрамы.Орал миясы тамыры құрамында флавоно-идтар (4,3%), ликвиритингенин, изоликвиритигенин, неоликвири-тин, изоликвиритин , неоизоликвиритин, ликвиритин, изоуралозид, уролозид, глоброзид, лакрозид, көмірсулар-глюкоза жэне сахароза (15,6%), пентоза (13,2%), крахмал (24,5%), органикалық кышқылдар (4,6%) (вино, лимон, фумарин, қымыздьтқ, алма, янтарь) тритерпено-идтар, глицирризин қышқылы (22,2%), р-ситостерин, алкалоидтар, кумариндер, илік заттар (9,46%) болатындығы аныкталған. Олардан басқа тамырсабағы жэне тамыры күрамында макроэлементтер(мг/г)-К-10,20,Са-11,80,М§-2,10, Ре-0,70 Микроэлементтер (КБН)-Мп-0,08, Си-0,20, 2п-ОДЗ,Зе-17ДО, N1-0,23, Зг-0,54, РІ-0,002,1-0,09, В-60 мкг/г. болады.

Медицинада қолданылуы.Орал миясы тамыры медицина-да өте кең пайдаланылады. Тамыр жэне тамыр сабағы көптеген елдердің фармакопеясына енген. Орал миясының медицинада жэне ветеринарияда қолданылуы кызыл миямен бірдей. Тибет, Қытай, Монғал медицинасында өзінің жеке, немесе басқа дэрілік өсімдік қоспалармен қосып, өкпе мен тыныс жолы кабынуында демікпені, өкпе түберкулезін, көкжөтелді, жара ауруларын, бүйрек жэне өт қабынғанда, қан аздықты, қант диабетін, бас ауруын т.б. ауруларды емдейді.

Спарһаііит һазасһШпісит Кігр.

Азақстан ақшайыры.

Сушеница казахстанская.

Аяіегасеае Витогі. Астралар тукымдасы. Семейство Астровые.

Ботаникалық сипаттамасы.Биіктігі 7-ЗОсм болатын, біржылдық шөптесін өсімдік, жасыл-су-р немесе ак-с¥р, түкті сабағы тік, бүтактанған жапырағы өте мол, таспа тәрізді, ұзындығы 1,5-Зсм, ені Змм.

Гүлшоғыры бұтақтын үшында 3-6 себеттен орналаскан. Гүлі кос жы-нысты орташа саны 8, сарғыш түсті

аналык гүлдер саны 75ке дейін. Тұқымының үлындығы 0,5мм., жү-мыртқа, цилиндр немесе ұршық тэрізді. Маусым-шілде айла-рында гүлдейді. Шілде-тамыз айларында жемістенеді.Қазақстан акшайыры тұкымдарымен жэне вегетативтік жолмен көбейеді.