БЕТ - ЖАҚСҮЙЕК АЙМАҒЫНЫҢ ЖЕДЕЛ ІРІҢДІ 1 часть

ҚАБЫНУ АРУЛАРЫНЫҢ

АРҚЫНДЫ ЕМІ

Бет-жақсүйек аймағының іріңді қабыну ауруларымен сырқаттанған науқастардың емі тиімді болу үшін оны дұрыс ұйымдас­тыру шаралары қарастырылуы тиіс. Алдымен шешілетін басты мәселе - мұндай науқастар (қарқынды емін қажет ететін) қай медициналық мекемеде, қай саладағы дәрігерлердің қатысу-ымен ем жүргізілуі тиіс деген сауалға жауап табу. Көп жылдардан бері қалып­тасып келген тәжірибеге сүйенетін болсақ, мұндай науқастар жалпы аурухана кұрамындағы хирур-гиялық стоматология бөлімшесінің қарқынды емі жүргізілетің бөлмесінде (палатада) емделуі тиіс. Осы мақсатпен әдей ұйымдастырылған бөлмеде бет - жақсүйек аймағының асқынбаған, нормергиялық ағымын-дағы іріңді қабыну процестерімен сырқаттанған, қосымша соматикалық аурулары жоқ науқастар жатқызылып емделеді. Әдет­те, бет - жақсүйегінің хирургі мұндай науқастарды өзінің бақылауына алып емдеуі тиіс. Бет - жақсүйек аймағының бірнеше шел кеңістіктеріне тараған, асқынуға бейім, ауыр дәрежелі іріңді қабыну процестерінде және декомпен-сацияланған ілеспе со­матикалық аурулары бар науқастар аурухананың реанимациялық бөлімшесіне жатқызы-лып, оның еміне бет - жақсүйек хирургінен басқа те­рапевт, неврапа-толог, реаниматолог және қажеттілі-гіне қарай т.б. дәрігерлер қатысулары тиіс.

Келесі шешілетін мәселе - мұндай науқастарды жан-жақты зерттеулер жүргізу мүмкіндігі (қан, зәр, бак­териологиялық, биохимиялық, функ-циялық, рентгенологиялық, гипербо-лиялық бөлімшелері және білікті мамандар) бар емдеу мекемесіне жатқызылуы. Бет-жақсүйек ай­мағы-ның іріңді қабыну аурулары күрделі анатомиялық және топографиялық орындарда өтетіндіктен, бұл патоло-гиялық процесс шұғыл және кешіктіруді күттірмейтін ем жүргізуді талап етеді. Бір-екі күн, тіптен бірнеше сағат кешіктіріліп жүргізілген емнің аяғы, кейін түзеуі үлкен қиындық тудыратынын, науқастың өміріне қауіпті асқынулар тудыра-тынын естен шығармаған жөн. Патологиялық процестің алғашқы кезеңінде (зерттеулер қорытын­дылары дайын болғанша) жүргізілетін емі аса сақтықпен тағайындалуы тиіс.

Бет-жақсүйек аймағының ауыр, асқынуға бейім, науқастың өміріне қауіп төндіру дәрежелігі жоғары іріңді қабыну ауруларында, міндетті түрде антикоагулянттар тағайындалуы қажет. Себебі іріңді қабыну аурулар-ының көпшілігі гиперкоагуляциялық (қанның ұю қасиеті артуында) және микроциркуляциялық бұзылыстарымен өтетіні белгілі. Сөйте тұра, кей жағдайларда қанның коагулограмма қорытындысы жедел іріңді процестің клиникалық сипатына сәйкес келе бермейтін гемостаздың әртүрлі көрсеткіштерін беруі мүмкін. Коагулограмманың тез өзгеруі және әр түрлі көрсеткіштерді беруі көптеген факторларға байланысты. Айта­лық, жедел іріңді қабыну процестерімен ауырған науқастардың операция алдындағы коагулограммалық көрсет-кіштері гиперкоагуляция­лық жағдай-ын көрсетсе, дерттің клиникалық белгілерінен тромбоз­дың сипатын байқауға болады; ал қанның гипоко-агуляция­лық жағдайында, керісінше, фибринолитиктік қансырау белгілері-мен сипатталуы мүмкін. Клиникалық тәжірибеде осындай кездесіп тұратын мысалдарды айтуымыз, әрине қабыну процесіне тән коагулограммалық көрсеткіштерін мүлдем теріске шығару емес, керісінше, жедел іріңді қабыну ауруларының қарқынды емін-де зертханалық мәліметтерінің маңыздылығын ескеру, кей жағдайда оларды "сағат сайын" бақылап тұрудың қажеттілілігін еске салу. Әрине, клиникалық тәжірибеден алынған мұндай мысал­дарды көптеп келтіруге болады, әйтсе де мақсат мұнда емес, мақсат бет – жақсүйек аймағы іріңді қабыну ауруларының емін белгілегенде, оны дұрыс ұйымдастырудың маңыздылығын, қажеттілігіне қарай басқа саладағы дәрігер мамандарымен кеңес жүргізіп, оларды еміне жұмыл­дыру; қабыну процесіндегі жергілікті патомор-фологиялық және ағзада өтетін жалпы патофизиологиялық бұзылыстарына қарай дәрі - дәрмектерді дұрыс тағайындауды дәрігерлерге қатаң ес­керту.

Бет-жақсүйек аймағының кешенді емінде хирургиялық емін басты орынға қою әрине дұрыс емес. Кешенді ем уақытылы жүргізілуі және диаг­нозына сәйкес тағайындалуы, әдетте науқастың жалпы жағдайы­на, қабыну процестің ауырлық дәреже-лігіне, өте сирек жағдайда, опера-цияның түріне байланысты.

Іріңді қабыну процесі жедел және үстемді ағымда өтуінде немесе ­ емханаға жатқызылған науқастың жалпы жағдайы өте ауыр дәрежеде болса, кешенді емнің қарқынды бөлімі операцияға дейін жүргізіліп, кейін де жалғастырылуы тиіс. Науқасқа зертте­улер жүргізілгеннен кейінгі мәлі-меттер сараптаудан өткізілген соң, қарқынды емнің көлемі мен сапасы өзгертіледі. Әдетте, қарқынды емі қан айналым және тыныс алу жүйелері жұмыстарын реттеуге, сонымен қоса инфекциялы-токсикалық бұзылыстардан туындаған ағзадағы күрделі патологиялық өзгерістерді реттеуге бағытталады. Мұнда ең алдымен микроциркуляциялық, жүрек - қантамыр жүйелері жұмыстары мен метаболизм бұзылыстары және тыныс жетіспеушілігі ескерілуі тиіс.

Қан айналым бұзылыстарын реттеу, әрине күрделі де көп ас­пектілі іс . Мұндағы негізгі мақсат - қан айналым жүйесінің бұзылыстарын және тін-дердің микроциркуляциялық ауытқу-ларын реттеумен қоса, оттегін иге­руіне және метаболизмнің дұрыс өтуіне оңтайлы жағдай туғызу (Белоярцев Ф.Ф.,1977). Осы мақ-саттың жүзеге асырылу жолдары көп болғанның өзінде, патологиялық бұзылыстардың негізгі себебі анық-талып болмайынша емін жүргізу нәтиже бермейді, тіптен оның өзі кейде зиянды болуы да мүмкін.

Орталық қанайналымын және тін-дердің микроциркуляция­лық бұзылыс-тарын реттеу үшін, арнайы дәрі - дәрмектер немесе әдістік техноло-гиялар қолданылады. Негізінен осы мақсат­пен жүргізілетін инфузиялық емі (кей жағдайда ол да қарқынды ем ретінде жүргізіледі), ағзаның барлық жүйесі мен мүшелерінің бұзылыс-тарын реттеу үшін жүргізіледі.

Н.Г. Груздевтің (1978) айтуынша, көктамырға енгізуге арналған ерітін-ділерді таңдау, дерттің клиника­лық ағымының кезеңдеріне және дәрігер-дің алдына қойылған мақсатымен байланыстырып шешілуі тиіс. Автор-дың пайымдауы бойынша, қабыну процестің алғашқы ке­зеңінде қанның тұтқырлығын жоғарылатпайтын, ұзақ уақыт қан арнасында сақталмайтын трансфузиялық ерітінділерді (реопо-лиглю­кин, гемодез, антисептикалық, сілтілі және т.б.) енгізу жақсы нәтиже береді. Мұндада ерітінділердің енгі-зілу мақса­ты - олардың гемодина-микалық және дезинтоксикалық қасиеттерімен тіке­лей байланысты. Қабыну процестің өршуін тежеу және ағымын тұрақтандыру үшін (үстемді-лігін тежеу) жүргізілетін трансфу-зиялық емінің құрамында жоғарыда аталған ерітінділермен қоса, нативті плазма, гамма-глобулин, гипериммун-ды плазма, жаңа дайындалған қан ағзаның спецификалық және бейспецификалық емес реактивтілігін жоғарылатады.

Жедел іріңді қабыну ауруларының гиперергиялық ағымында А.А. Груздев (1978) аналгетиктерді, седативті және антигиста­минді дәрі-дәрмектерді, тікелей антикоагулян-тты - гепарин (2500-3000 Б тәулігіне 6 рет), фибринолизді үстемдеуші (10 мг трипсин ерітіндісін бұлшықетке), глюкокортикоидтарды (50 мг гид­рокортизон немесе 30 мг пре-днизолон, көк тамыр) және басқа да препараттарды тағайындауды ұсына-ды.

М.А. Губин және т.б., (1975;1991), мұндай науқастардың емін реттілі-гімен жүргізу мақсатымен, қабыну процесінің ағымын үш кезеңге бөледі (реактивті, токсикалық және терми­налды), ал олардың бір - бірінен айырмашылықтарын қабыну процесі-нің өту ұзақты­ғымен, даму ерекшелі-гімен және гомеостаз көрсеткіш-терімен бағалайды.

Емнің бірінші жобасында операция жасар алдында да және одан кейін де инфузиялық емі үздіксіз жүргізілуі тиіс. Енгізуге арналған ерітінділердің кұрамы: гемодез (250 - 450 мг), концентрацияланған глюкоза ерітін-дісі (400-1000 мг) және инсулин, 5 % натрий гидрокарбо­нат ерітіндісі (100-200 мг), В тобының и С дәрумендері, гидрокортизон (25 - 150 мг), 0,25 % новокаин ерітіндісі (100 - 200 мг) және т.б. Қажеттілігіне қарай қосымша кардиогенді, реологиялық, гемодилю-циялық қасиеттеріне ие ерітінділер және т.б. препараттар енгізіледі.

Емнің екінші жобасында инфузи-ялық ерітінділердің әсер ету бағыты­на қарай құрамы өзгертіледі: жүрек-қантамыр, тыныс және т.б. жүйелері-нің қызметін реттеуге арналған дәрі - дәрмектер енгізіледі.

Емнің үшінші жобасында, негізінен парентералды қорек­тендіру шаралары көзделеді, ақуыз гидролизаттары мен майлы эмульсиялары жоғарыда көр-сетілген ерітінділерімен бірге енгізі-леді.

М.А. Губиннің және т.б., (1981) мәліметтері бойынша, қабыну процесінің реактивті кезеңінде айна-лымдағы қан­ тапшылығы (АҚТ) 13% құрайды, ал токсикалық және тер­миналды кезеңдерінде 21% немесе 30% дейін өсуі мүмкін. Соңғы екі кезеңде АҚТ даму себебі тек плазманың ғана емес, сондай-ақ эритроциттер санының тапшылы-ғымен байланысты.

Жоғарыда айтылғандарды қорытын-дылайтын болсақ, бет-жақсүйек аймағының жедел іріңді қабыну ауруларының ауыр ағымының емінде белгілі бір тұрақтылы жоба жоқтығы және болуы да мүмкін емес екендгі түсінікті. Сөйте тұра, емін жоспар-лауда заңдылық сипат бо­луы тиіс. Мысалы, инфекциялық процестің токсикалық және терминалды ке­зеңдеріндегі айналымдағы қан көле-мінің тапшылығы міндетті түрде ақуыз препараттармен бірге электро-литтер, соның ішінде натрий ерітінділері енгізілу арқылы жойылуы тиіс. Себебі ақуыз­сыз, тек құр ерітінділердің өзімен ағзаны "сусын-дандыру" гемодинамикалық бұзылыс-тарын реттеуге мүмкіндік бермейді, ондай мүмкіндік болғанның өзінде, оның өзі уақытша ғана.

Бет-жақсүйек аймағының жедел іріңді қабыну ауруларында және олардың асқынуларында инфузиялық емінің компоненті ретінде жиі гемодилюция жүргізіледі. Гемоделю-ция жүргізу, ағзаның сұйықтық тапшылығын реттеп, қан қажетті деңгейге дейін сұйылтылады. Көп-теген авторлардың мәліметтері бойынша (Михайлова Л. Г. және т.б., 1977; Messer K.,1976; Pіchcmaeur J., 1976), қан сұйытылғанда гематокри-ттің деңгейі 0,20-0,25 гр/л дейін төмендейді, оның реологиялық қасиеті едәуір жоғарылап, қыл қантамыр-ларында (капиллярларда) қанның ағымы және тіндердің оттегімен қоректенуі жақсарады. Айналымдағы қанның көлемін өзгеріссіз бір қалыпта ұстап тұру, қыл қантамырларының қызметін артып, қанның оттегі тап-шылығын жояды, эритроциттердің қозғалысын жақсартады, тіндердің оттегімен қамтылуы жақсарады.

Б.С. Уваров пен В.П. Стасюктың (1977) көзқарастары бо­йынша, тиімді гемодилюция айналымдағы қанның көлемін шамамен 20-40% өсіруі тиіс, себебі оның көлемі 20% төмен болса, микроцир­куляция айтарлықтай жақ-сармайды, ал 40% жоғары болса, анемиялық гипоксия және метабо-литтік ацидоз дамып, қанның тыныс атқару қызметі бұзылады.

Гемодилюция жүргізуге арналған ерітінділер екі үлкен топқа бөлінеді: осмостық белсенділігі жоғары крис-таллоидтар және коллоидылы осмосты ерітінділер. Ағзаға енгізілетін ерітін-ділер, мысалы көмірсу­тегі, қысқа мерзімді гемодилюция тудырса, кри-сталлоидтар мен тұз ерітінділерінің гемодилюциялық қасиеттері едәуір жоғары. Сөйте тұра, тұзды ерітін-ділерінде әртүрлі иондар болуына байланысты, олар жағымсыз реакция-ларын тудыруы мүмкін (хлорлы ерітінділерді қолданғанда метаболит ацедозы дамиды). Қан арнасында қысқа мерзім сақталатын кристаллой-дтарды кеңінен қолдануға болмайды, ал оның көлемі көбейтіліп енгізілетін болса, тіндердің домбығуы артады.

Екінші топ қатарындағы коллои-дылы осмосты ерітінділерін, ақуызбен және плазмамен гемодилюция жүргізу өте тиімді. Мо­лекулалық салмағы 35000 - 70000 дейінгі синте­тикті кол-лоидтардың және декстрандардың қан арнасында сақта­лу мерзімі 6-8 сағаттан аспайды. Молекулалық сал-мағы 30000 құрайтын же­латин ерітіндісінің осмостық қасиеті жоғары болмағандықтан, қан арнасында суды өзіне мүлдем тартпайды. Мұндай жағдайда айналым­дағы плазманың көлемін тек енгізілген ерітіндінің көлемімен ғана көбейтіледі.

Жеделдетілген (форсированный) диурез эуфиллин, осмосты диуретик-термен (манитол) және салуретик-термен (лазикс) жүзеге асырылады. Лазикстің (20 - 40 мг) дегидрата-циялық әсері айналымдағы қанның көлемін және тінаралық сұйықтығын азайтуы­мен байланысты. Септиктік шокта дезинтоксикациялық ем ретінде 10-20% манитол ерітіндісі эуфиллин-мен және лазикспен бірге енгізіліп жеделдетілген диурез жүргізіледі. Сөйте тұра, жедел іріңді қабыну ауруларында гематоэнцефалдық тос-қауылының өткізгіштігіштік қасиеті артуына байланысты, гиперосмосты ерітінділер мидің тіндік домбығуын тудыруы естен шығарылмауы тиіс.

Жоғарыда айтылғандарды қорытын-дылайтын болсақ, бет-жақсүйек аймағының жедел іріңді қабыну ауруларының қарқынды емін ұйым-дастыру, инфекциялық процестің даму кезеңі мен көлеміне, ағзадағы бұзылыстардың күрделілігіне байла-нысты.

Айналымдағы қанның тапшылығын реттеу, негізінен полиглюкин мен протеин, ал гемодилюция – реополи-глюкин, гемо­дез және глюкоза ерітінділерін енгізу арқылы жүзеге асырылады. Іріңді қабыну процесі бет-жақсүйек аймағының екі анатомиялық шел кеңістіктерінде өтсе, гемоди-люция тек алғашқы үш тәулік аралығында ғана жүргізіледі. Егер іріңді процесі бірнеше анатомиялық шел кеңістіктерін қамтитын болса, трансфузиялық ем алғашқы үш тәулік аралығында АҚК тапшылығын реттеуге, кейін гемодилюция ретінде жүргізіледі.

Бірінші жағдайда, гемодилюцияның жүргізілу мақсаты, негізінен оны тудыру себебін жою үшін, ал екіншісінде - қарқынды ем ретінде жүргізіледі. Екі жағдайда да гемо-дилюция микроциркуляциялық қан айналымын жақсартып, жүректің қызмет өнімділігін жоғарылатады, қанның реологиялық қасиетін артты-рады.

Бет-жақсүйек аймағының жедел іріңді қабыну ауруларының асқыну­ларында (тромбофлебит, кеуекті қой-наудың тромбозы) немесе асқыну қауіптілігі жоғары болғанда, олардың алдын алу үшін гемодилюция қарқынды емінің компоненті болуы тиіс.

С.Н.Лынев пен К.Н. Гаджимура-товтың (1981) мәліметтері бойынша, гематокрит көрсеткіші 30 г/л төмен түскенде және гемоглобин көрсеткіші 100 г/л жеткенде плазманың орнына қолданылатын ерітінділерімен, крис-таллоидты ерітінділерімен гемодилю­ция жүргізу мидың қанайналымын жақсартып, гипоциркуляциялық және гемоконцентрациялық бұзылыстарын реттейді, ми қанайналымының тром-боэмболиялық асқынуларының алдын алуға мүмкіндік береді.

Бет-жақсүйек аймағының іріңді қабыну ауруларында жүргізілетін ге­модилюция іріңді жара тез тазары-луына септігін тигізеді, қақырықтың тұтқырлығын төмендетеді.

Қарқынды емінің трансфузиялық компонентін таңдау көп жағдайда дәрі - дәрмектердің ағғзаға енгізілу әдісіне байланысты. Ол үшін шеткері (перифериялық) немесе орталық көктамырлары қолданыла­ды. Бет-жақсүйек аймағының іріңді қабыну ауруларының ағымы ауыр дәрежелі және асқынған түрлерінде транс-фузиялық емін жүргізуге бұғана асты көктамыры жиі катетерленеді.

Кейінгі кездері хирургия­лық стома-тология ауруханаларында қабыну ошағына жоғары концентрациялы антибиотиктерді енгізуге артериялар кеңінен қолданылуда (Захаров Ю.С., 1981; Шашков П.Ф., Булкин В.А.,1981; Шалабаев О.Ж, 2003 және т.б.). Бет - жақсұйек аймағының ауыр іріңді қабыну ауруларының қарқынды емінде бет (a.facіalіs) немесе беткей самай артериялары (а.temporalіs superfacіalіs) арқылы сыртқы ұйқы артериясы, ал ми қабықшаларының және мидың қабынуында жалпы ұйқы артериясы катетрленеді. Осыған байланысты, ірі қантамырларының катетрледіруі дұрыс орындалуын анықтауға С.В.Можаев және П.Я. Шимченко (1981) катетерді жалпы ұйқы артерияға 14 - 16 см тереңдікке енгізген соң 8 - 12 мл 0,25% немесе 0.5% новокаин ерітіндісін жіберуді ұсынады. Егер катетер жалпы ұйқы артерияда болса, тіл және қарсы жағының аяқ - қолы жансызданады, ал катетр сыртқы ұйқы артерияда болса - новокаин ерітіндісі енгізілген жағының тілі мен ұрты жансыз-данады.

Іріңді-сепсистік жағдай, ми абс­цесі, ми қойнауларының тромбозы мен медиастенит сияқты аса қауыпты асқынулар инфузиялық емін жүргі-зуді қажет етеді. Кейбір авторлар интракоротидты инфузиялық емін қарқынды емінің негізгі компоненті ретінде қарастыруды ұсынады. Мы-салы, Ю.С. Захаров (1981) осы әдіспен 6 - 8 тәулік бойы 2 - 2,5 л ерітінді енгізуді қолдайды. Әйтседе, мұндай интракоротидті инфузиялық емін тиімді деп есептеуге болмайды. Себебі ұйқы артерия арқылы дәрі-дәрмектерді енгізу жеңіл іс емес және оның өзі қауіпті асқынулар тудыруы мүмкін.

Бет-жақсүйек аймағының жедел іріңді қабыну ауруларының қарқынды ин­фузиялық емінің компоненті ретінде антикоагулянттар және гор-мондар жиі қолданылады. Бет-жақсүйек аймағының іріңді қабыну ауруларының гиперкоагуляциялық бұ-зылыстары компенсация­ланған және декомпенсацияланған кезеңдермен өтетіні мәлім. Гиперкоагуляциялық бұзылыстарының компенсацияланған кезеңі іріңді инфекциялық ауру-ларының алғашқы даму сатысында өтеді. Мұндай жағдайда қанның реологиялық бұзылыстарын қалпына келтіру және эритроциттердің дезагре-гациясын реттеу мақсатымен анти-коагулянттық қасиеті бар реополи-глюкин ерітіндісі, постгландин ингибиторлары (ацетилсалицил қыш-қылы 0,5 гр тәулігіне 3 рет) және протеолиз ингибиторлары (контрикал 5000 -10000 Б немесе траси­лол тәу-лігіне 20000-25000 Б) тағайындалады.

В.И.Кандрашов (1982) бет-жақсүйек аймағының іріңді қабыну аурула-рының өте ауыр дәрежелі ағымында, асқынуға бейімділігі жоғары түрле-рінде ке­шенді емінің құрамына ультракүлгін сәулесімен өңделген науқастың қанын өзіне құюды ұсы-нады. УК сәулесімен өңдеуге білектің көктамырынан 1 кг салмағына 1 мл есебімен қан алынып, 3,8% натрий цитратымен 4:1 қатынасында бірге енгізіледі. Қан УК сәулесімен Wehrlі әдісімен арнайы кварцты әйнек камерасында өңделеді. Мұнда қан бірден үш фактормен өңделеді: от­тегі, азон, УК сәулесі. Қан оттегімен қанықтырылған соң науқастың өзіне құйылады. Дерттің ауырлығына, дамуының ерекшелігіне қарай УК сәулесімен өңделген қан күнара 1-3 рет енгізіледі.

Қан УК сәулесімен өңделгенде ағзаның иммундық жүйесі, соның ішінде G және А иммуноглобулиндер деңгейі артып, қанның реоло­гиялық қасиеті жақсарады. Тіндердің гипок-сиялық белгілері қайтып, терінің цианозы жойылады. Сондай-ақ, УК сәулесімен өңделген қан қайтадан науқастың өзіне құйылғанда (реинфу-зиясында) тіндердің оттегін иге­ру қабілеті (утилизациялануы) артады, эритроциттердің және лейкоциттердің саны өседі.

Қабыну процесінің үстемділігінде немесе керісінше, оның ұзаққа созылуында немесе науқастың жалпы жағдайы на­шарлауында қанның реологиялық бұзылылыстарын реттеу-мен қоса антикоагу­лянттар тағайын-далады. Мысалы, қанның гемоконцен-трациясында, оның реологиялық қасиеті бұзылғанда гемодилю­ция жүргізілу мақсатымен реополиглюкин, гемодез, 5% альбумин және 4.5% протеин ерітінділері енгізіледі.

Бет-жақсүйек аймағының іріңді қабыну процестерінің кешенді емінде вазодилататор қатарына жататын трентал (пентоксалин – ксантин түзілісі) тағайындау жақсы нәтиже береді. Трентал эритроцит­тердің, тромбоциттердің аггрегациясын және қанның тұтқырлығын төмендетеді. Осыған байланысты, эритроциттердің пластикалық қасиеті артады, олардың капиллярлардан өтуі жақсарып, тіндердің от­тегімен қамтылуы жоғар-лайды. Айталық, тренталдың 3 мг/кг мөлшері төмен молекулалы декстран-ның 500 мл қан тұтқырлығын төмен-дете алуымен тең.

Трентал көктамырға 100-200 мг көлемінде 250-500 мл нат­рий хлори-дінің изотоникалық ерітіндісімен немесе плазманың орнына қолданы-латын ерітінділерімен бірге 90-180 минут аралығында, тәулігіне бір рет енгізіледі. Сондай-ақ, трентал тәулі-гіне 3 рет энтералды (ішуге) 100-250 мг өлшемінде қосымша тағайындауға болады.

11 ТАРАУ.

БЕТ-ЖАҚСҮЙЕК АЙМАҒЫНЫҢ СПЕЦИФИКАЛЫҚ

АБЫНУ АУРУЛАРЫ.

11.1Бет-жақсүйек аймағының актиномикозы.

Актиномикоз - ағзаға актиноми-цеттердің (сәулелі саңырауқұлақтар) енуінен туындайтын спецификалық қабыну ауруы.

Актиномикоз ағзаның барлық мүшелері мен тіндерінде, әсіресе бет-жақсүйек аймағында жиі (80-85%) дамитын спецификалық қабыну.

Этиологиясы. Актиномикоздың қоздырғышы актиномицеттер - микроскопиялық көрінісінде ұштары колба тәрізді кеңейген, жіңішке жіпке ұқсас микроб. Алғашқы рет сәулелі саңырауқұлақтарды Bolinder (1877) ірі қара малдың абсцессінен, ал Israel (1878) ауру адамнан тапқан. Акти-номицеттер табиғатта кеңінен тараған микробтар. Оларды жерден, судан, ауадан, өте көп мөлшерде сапро-фиттер (патогенді емес микробтар) арасынан кездестіруге болады. Негі-зінен актиномицеттерді ауыз қуысы-нан, кей жағдайларда тері бетінен, коньюктивалық қапшықтан, асқорыту жолдарынан кездеседі. Д.П.Гринев пен Р.И. Баранованың (1928) мәлі-меттері бойынша, ауыз қуысында актиномицеттердің негізгі шоғырлан-ған орны - тіс қағы. Осы авторлардың зерттеулерінен, сілекейде актино-мицеттер кездеспейтіндігі, ал ұрттың шырышты қабығында және тілдің астында олар өте сирек кездесетіні анықталған. Осыған қарағанда, актиномицеттердің өсіп-өнуіне ақуыздар мен көмірсутегіне бай орта

және тығыз субстрат қажет екендігін анғаруғу болады. Ауыз қуысындағы актиномицеттердің басым көпшілігі аэробтар, ал аздағаны - анаэробтар қатарына жатады.

Адамда актиномикоз 90% жағдайда анаэробты актиномицеттерден (термо-фильды және микромоноспорлар) дамиды.